Ultrasonun (USG) son yıllarda kullanımı; gerek gelişen teknoloji ile gerekse USG deneyiminin her geçen gün artmsı ile dikkat çekici bir şekilde yaygınlaşmaktadır. Acil servisler başta olmak üzere tıbbın birçok alanında USG kullanımı yaygınlaşmış ve hatta acil hasta yönetiminde USG, acil hekimlerinin olmazsa olmazı olmuştur.

İlk olarak 20. yüzyılın ortalarında kullanılan USG cihazları açık su tankları teknolojisi ile kullanılmış. Daha çok savaş döneminde kullanılan bu teknoloji, içerisinde insanın/hastanın olduğu büyük su küvetlerinde iletkenin su olduğu bir mekanizma şeklinde tasarlanmış.  Su ile USG ilerleyen yıllarda iletken madde olarak yerini önce yağa sonrasında ise günümüzde USG jeline bırakmıştır.

USG jelinin kullanımı, özellikle probun geniş alanlarda kullanıldığı birçok vücut bölgesinde etkinliği kanıtlamıştır. Acil servislerde USG, mümkün olan en az miktarda jel kullanılarak, ve USG probunun jel üzerine ve aslında bir miktar da yaralanmış dokuya teması ile gerçekleşmektedir. Bu sebeple USG uygulaması esnasında özellikle distal ekstremite yaralanmaları değerlendirilirken hastada, prob teması sebebiyle bir miktar ağrı gelişebilmektedir. Bunun ötesinde, ideal bir değerlendirme yapmak için, mesela komşu iki parmak arası alanlar değerlendirilirken, parmaklara yeniden pozisyon vermek gerekebilmekte ve zaten ağrılı olan bu işlemde hastanın ağrısının daha da artmasına sebep olabilmektedir. Bu durum hastanın uygulama esnasındaki konfor ve memnuniyeti azaltabileceği gibi, görüntü yakalamayı ve dolayısıyla tanı sürecini de zorlaştırabilmektedir¹.

Peki bu sorunsal çözlebilir mi?

Bahsettiğim sorunun çözülebilmesi için uygulama yapılan parmağın/elin hareketsiz kalması gerekmektedir. Bunu sağlamak ancak görüntü alınacak organın (bu örnekte: elin) tamamen iletken maddenin içerisine batırılması ile mümkün olabilir. İletken madde olarak jel kullanılacak olursa bu çok miktarda jel kullanımına ve dolayısıyla artmış maaliyete sebep olur. Bunu ötesinde kullanılan USG jelleri steril değildir. Deri bütünlüğü bozulmuş yaralanmalarda enfeksiyon riski ihtiva etmektedir.

Başka bir iletken madde kullanılabilir mi?

Her ne kadar günümüzde USG pratiğinde iletken madde olarak su sık kullanılmasa da, oldukça iyi bir iletken olduğu bilinmektedir. Bunun örneklerinden birisi, transabdominal pelvik USG’de pelvik organların görüntülenmesi için dolu mesanenin kullanılmasıdır. Literatürde distal ekstremite yaralanmalarında içi ılık su ile doldurulmuş kaplara görüntü alınacak ekstremitenin yerleştirilmesi ile USG uygulamasının başarılı olduğunu gösteren yayınlar bulunmaktadır. Javadzadeh ve arkadaşları 2014 yılında, üst ekstremite distal kırıklarında Su ile USG‘nin sensitivitesinin (94.44 CI 74.24–99.01) ve spesifisitesinin (95.24 CI 74.24–99.01) geleneksel jel kullanımına göre daha yüksek olduğunu bildirmişlerdir².

Buna ek olarak geleneksel USG kullanım tekniği; incelenen alana probun yerleştirilmesini ve belli miktarda bastırılmasını gerektiriyor ki bu durum yaralanmış bölgede ağrıya sebep olabilmekte. İçi su dolu bir kapta USG uygulamasında ise temas olmadığından bu ağrının oluşması engellenmiş olabilmekte ve bu sayede artmış hasta konforu ile daha kaliteli uygulama ve sonuç imkanı yaratmaktadır. Bu uygulama sadece acil tıp pratiğinde değil başka disiplinlerde de kullanlmaktadır. Örneğin; Bockrath ve ark. testiküler tümör değerlendirmesinde su ile yapılan USG’nin oldukça başarılı bir yöntem olduğunu bildirmişlerdir³. Hatta 2014 yılında Waknine ve arkadaşları bu yöntem ile meme değerlendirmesinin, mamografinin yerini alabileceğini speküle etmiştir⁴.

NASIL UYGULANIYOR 

• Uygulamanın yapılacağı kabı ılık su ile doldurun
• Hastanın elini su ile dolu kaba yerleştirin
• Suyu USG uygulamasında ieltken olarak kullanın
• Yüksek frekans lineer prob (7.5-10 MHz) ile cilde temas etmeden inceleme yapın
• Görüntünüz yüzeyel kısmının bir bölümünü su kaplayacağından derinliği arttırmayı unutmayın
• Parmaklar incelenirken değerlendirmeye önce uzun aks ile başlayın. Bu şekilde; deri, subkutan doku, tendon ve kemik daha iyi görüntülenecektir.
• Transvers görüntülemede, aynı anda multipl parmak görüntülemesi yapın, bu sayede normal ve patolojik görüntüler arasındaki fark daha net görülecektir⁵.

ENDİKASYONLAR

• Yüzeyel cilt ülserleri
• Subkutan kitleler
• Kırıklar
• Osteomyelit
• Yabancı cisim
• Vasküler lezyonlar
• Tendon yaralanmaları

SONUÇ OLARAK

Distal ekstremite USG’sinde iletken madde olarak jel yerine su kullanımı, her ne kadar geriye dönüş gibi gözükse de, jel kadar etkin hatta bazı durumlarda daha etkin bir yöntem olarak göze çarpmakta. Örneğin; Su ile USG‘nin yüzeyel cilt ülserleri, osteomyelit, yabancı cisim ve vasküler malformasyon değelendirmelerinde geleneksel jel kullanımına göre daha etkin bir yöntem olduğu bildirilmiştir⁶.

Etkinliğinin yanı sıra jele göre bazı avantajları da bulunmakta. Yaralanan alana temas ve baskı olmaması hasta konforunu artırmakta ve tanısal süreci daha kolay ve daha kaliteli kılabilmekte.

Acil servislerde kolayca uygulanabilecek olan ve distal ekstremite yaralanmalarında tercih edilebilecek olan bu USG tekniği; maaliyeti az, hasta konforu yüksek ve etkin bir yöntem olarak göze çarpmaktadır.