Konsültasyon, Orada Olmak ya da Olmamak! Tüm Mesele Bu

Gece 03:15. Gün aşırı bilmem kaçıncı nöbetindeki acil tıp asistanı yeni bir hastayı görür. Bilinci açık, sağ alt kadran ağrısı var, WBC 18.000. Ultrason normal ama şüphe devam ediyor. “Cerrahiye danışalım” der içinden. Konsültan nerede? icapta mı, nöbetçi uzman mı, aktif mi pasif mi? Telefonun ucundaki ses “yarım saate hastanedeyim” derken, o sırada dış merkezden kardiyoloji görüşü için gelen hasta acilde hâlâ bekliyordur.

Konsültasyon istemek sadece bir tuşa basmak değildir. Acil serviste konsültasyon talebi, “oradaki hekimin” kim olduğuna göre farklı anlamlara gelir. Bu yazıda, acil serviste istenebilecek konsültasyon türlerini, kimin ne zaman hastanede olması gerektiğini ve her birinin sorumluluklarını netleştirelim.

Giriş

Konsültasyon, sadece tıbbi bir görüş alışverişi değil; aynı zamanda mesleki sorumluluğun, hukuki kayıt altına alınmanın ve en önemlisi hasta güvenliğinin bir yapı taşıdır. Günümüzde bu süreç, dijital sistemlerle izlenebilir hale gelmiş olsa da hâlâ birçok kurumda gelişigüzel yürütülmektedir.

Konsültasyon, modern tıpta ekip çalışmasının, multidisipliner yaklaşımın ve hasta güvenliğinin temel taşlarından biridir. Giderek artan uzmanlaşma, tıbbi bilginin hızla yenilenmesi ve medikolegal riskler, konsültasyonu hem klinik hem de hukuki açıdan vazgeçilmez kılmıştır.^​1,2​ Özellikle acil servislerde, hasta yönetiminde verilecek kararların paylaşılması ve doğrulanması amacıyla konsültan görüşüne sıklıkla başvurulmaktadır.

Konsültasyon Nedir?

Konsültasyon, Türk Dil Kurumu’na göre “bir hastalığa birkaç hekimin teşhis koyması işi” olarak tanımlanır.^​3​ Klinik pratikte ise, müdavi hekimin hastanın tanı, tedavi ve takibi sırasında başka bir uzman hekimden yazılı görüş istemesidir.^​4​ Konsültasyonun amacı; karmaşık klinik olgularda bilgi ve deneyim paylaşımıyla hasta güvenliğini ve etkin tedaviyi sağlamaktır.^​1,2​ Konsültasyon istekleri, riskli veya prognozu kötü olgularda, belirsiz tanılı hastalarda, hukuki risk barındıran durumlarda ve hasta veya yakını tarafından da talep edilebilir.^​1​

Konsültasyon Süreci ve Yazılı Konsültasyonun Önemi

Sağlık mevzuatı ve tıbbi etik açısından, konsültasyon istemi ve konsültan hekimin değerlendirmesi yazılı olarak gerçekleştirilmelidir.^​3,5​Konsültasyon isteminde hastanın kimlik bilgileri, klinik özeti, konsültasyon nedeni ve istenen branş açıkça belirtilmelidir. Dijitalleşme ve Hastane Bilgi Yönetim Sistemleri (HBYS) ile konsültasyon süreçleri daha izlenebilir ve standart hale gelmiştir.^​6​ Konsültan hekimin görüşü de hastane kaydına veya konsültasyon formuna açık ve anlaşılır şekilde eklenmelidir.^​4​ Konsültasyon yazmanın inceliklerini Konsültan Nasıl Aranmalı? yazımızdan inceleyebilirsiniz.

Konsültasyonun Türleri ve Acil Serviste Konsültasyon

Konsültasyonun başlıca türleri şunlardır:^​4,5​

• Aktif Konsültasyon: Hastane içinde 24 saat görevli uzman tarafından yapılan değerlendirmedir.
• Nöbetçi Konsültan: Nöbet günlerinde hastanede bulunan uzman tarafından verilen hizmettir.
• İcap Nöbetçisi: Hastane dışında hazır bekleyen, çağrı üzerine hastaneye gelmekle yükümlü uzman hekimdir.
• Telefon Konsültasyonu: Sadece telefon ile verilen görüşler olup, tıbben ve hukuken asıl sorumluluğu taşımayabilir.
• Evde Sağlıkta Konsültasyon: Evde sağlık hizmetlerinde gerekirse uzman hekimin hastaya ulaşması sağlanmalıdır.^​7​

Acil serviste konsültasyon, hastaların %20-40’ında istenir. Özellikle yatış, taburculuk, ileri tetkik veya özel müdahale gereken olgularda başvurulur.^​3​ Acil servis konsültasyonlarında öncelik acil durumun stabilizasyonu, gerekli ön tetkiklerin tamamlanması ve etkili iletişimdir.

Konsültan Hekimin Görev ve Sorumlulukları

Konsültan hekim, konsültasyon istenen hastayı bizzat değerlendirmek, kendi branşıyla ilgili tanı, tedavi ve önerilerini yazılı olarak bildirmekle yükümlüdür.^​3,5​ Konsültasyonun gerekçesi, yapılan muayene, öngörülen riskler ve öneriler açıkça yazılmalıdır. Konsültan hekim, hastanın takibinde müdavi hekimle birlikte tıbbi ve hukuki sorumluluğu paylaşır. Telefonla verilen önerilerin hukuki geçerliliği sınırlı olup, esasen fiziksel muayene esastır.^​5​

Müdavi Hekimin Görev ve Sorumlulukları

Müdavi hekim, konsültasyon istemini yazılı olarak ve gerekçeli şekilde yapmak, hastanın öyküsünü, bulgularını ve tanısal işlemlerini konsültan hekime iletmek zorundadır.^​2​ Konsültasyon istemindeki eksiklikler veya iletişim kopuklukları, hasta bakımında gecikme ve risk artışına neden olur.^​6​ Konsültasyonun ardından, konsültan hekimin önerilerini dikkate alır; önerilere katılmıyorsa gerekçesini hasta kaydına ekler.^​5​

İcap Nöbeti ve Yasal Sorumluluklar

İcap nöbeti, ilgili branş uzmanının mesai saatleri dışında hastane dışında ancak ulaşılabilir şekilde nöbet tutmasıdır.^​8,9​ İcap nöbetçisi, çağrı üzerine hastaneye gelmekle yükümlüdür; uymayanlar hakkında idari ve hukuki yaptırımlar uygulanır.^​4,10​ İcap nöbeti süresi, ücreti ve yasal sınırları mevzuat ile düzenlenmiştir.

Dijitalleşme ve Konsültasyon

Konsültasyon süreçlerinin dijital ortama taşınması, süreçlerin izlenebilirliğini, hızını ve hasta güvenliğini artırmıştır. Hastane Bilgi Yönetim Sistemleri üzerinden yapılan konsültasyonlarda, istem ve yanıtlar kayıt altına alınır ve denetlenebilir.^​6​

Konsültasyonda Etik ve Klinik Sonuçlar

Konsültasyon etik ilkeleri, hem hastanın hakkı olarak ikinci görüş alma hakkını hem de hekimin hukuki ve etik yükümlülüğünü içerir.^​1,5​ Konsültasyonun amacı, hasta güvenliği ve en iyi klinik sonucun sağlanmasıdır. Hatalı veya eksik konsültasyon uygulamaları hasta mağduriyetine ve medikolegal sorunlara neden olabilir.

Son Söz

Konsültasyon; etik, yasal ve klinik boyutlarıyla özen gerektiren bir süreçtir. Müdavi ve konsültan hekimin sorumlulukları birbirini tamamlar. Sürecin doğru işlemesi için yazılı kayıt, fiziksel değerlendirme ve iş birliğine dayalı iletişim temel unsurlardır. HBYS sistemleri süreci desteklese de altyapı eksiklikleri ve iletişim hataları hâlâ önemli sorun başlığıdır.

Sağlık hizmetinin niteliğini artırmak ve hukuki riskleri azaltmak için tüm konsültasyon türlerinin açık, izlenebilir ve sistematik şekilde yürütülmesi şarttır.

“Orada olmak”, hastayı görmek, sorumluluk almak ve yazılı kayıt bırakmak anlamına gelir. Acil servisten yapılan her konsültasyon çağrısı, yalnızca bir telefon konuşması değil, aynı zamanda bir “ortak karar alma ve sorumluluğu paylaşma süreci”dir. Konsültasyon hekimi, orada olduğunda hastayı sahiplenir; orada olmadığında sorumluluk yalnızca müdavi hekime kalır. Bu nedenle hastaneye gelmeden “ben hastayı telefonda değerlendirdim” demek, ne klinik olarak ne de etik olarak geçerli değildir.