İnsanoğlunun ilk olarak kendini öldürmeye nasıl ve ne zaman karar verdiği bilinmemekle birlikte konu ile ilgili en eski kaynaklar Antik Mısır yazıtlarında geçmektedir. Mısırlılar dayanılmaz fiziksel ya da duygusal acılar sonrası kişinin kendi canına kıymasını asil bir davranış olarak görmekteydi. Maya geleneğinde, intihar, özellikle de kendini asmak, onurlu bir ölüm olarak görülürdü; hatta mitolojik kaynaklara göre İxtab ; Maya mitolojisindeki intihar tanrıçası, kendini öldüren kimselere ebedi hayatta eşlik ederdi. Bazı ilkel toplumlarda sebebinin şeytan ya da kötü ruhlar olduğuna inanılıyordu. Vikinglerde ise intihar edenlerin savaşta şehit olanlar gibi cennete gittikleri düşünülüyordu. ^​​1​

Antik Yunan’da ise Platon ve Aristoteles intihara karşıyken, Stoacılar intiharın sadece izin verilen değil aynı zamanda faziletli bir davranış olduğunu öğretirlerdi. ^​2​ Roma’da tıp kurumlarında ise doktorların hastalarına bazen tavsiye ettiği bir sondu. Elde edilen verilere göre tıp eğitimi veren Roma okullarında bir hastanın intiharına nasıl yardımcı olunabileceğine dair ders kayıtlarına rastlanmıştır. Sokrates ortaya çıkıp da insanın tanrıya ait olduğunu ve kendi hayatları üzerinde söz sahibi olmadıkları iddiasını ortaya atınca, ahlaki bir savaşı da başlatmış oldu. Ancak kaderin bir cilvesi, Sokrates yargılanmış ve baldıran ile kendini zehirlemek zorunda kalmıştır. Tarih boyunca intihar din adamlarının ve felsefecilerin gündeminde olmuştur. Bir çok tek tanrılı dinde günah olarak değerlendirilen intihar  Albert Camus’a göre “tek felsefi sorun” dur. ^​3​

“Bazen günün sonunda bir insanın başardığı en büyük şey; intihar etmemiş olmasıdır.” 

ALBERT CAMUS

Günümüzde intihar

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre her yıl 700.000 den fazla insan intihar ediyor, ve bunların %77’si düşük ve orta gelirli ülkelerde. İntihar özellikle 15-29 yaş arası bireylerde 4. en sık ölüm nedenini oluşturuyor. Böyle olunca intihar önemli bir halk sağlığı problemi haline geliyor.^​4​ Hem Türkiye’de hem de dünya genelinde intihar hızındaki korkutucu artış göz önüne alındığında; durumun sadece psikiyatri hekimlerini değil hepimizi ilgilendiren bir halk sağlığı problemi olduğu izleniyor.^​5​

Kimler Risk Altında?

Acil servisimize kendine zarar verme ile gelen hastalar ayan beyan gözümüzün önünde oluyorlar. Bunlar zaten bildiklerimiz, bunun dışında bir hekim olarak dikkat etmemiz gereken bazı özellikli gruplar bulunuyor. Günümüzde bir çok intihar finansal sorunlar, ayrılık, kanser gibi kronik ağrıları olan ve tedaviye yanıt alınamayan hastalıklar gibi yaşam stresleriyle başa çıkma yeteneğinin bozulduğu kriz anlarında dürtüsel olarak gerçekleşir. Ayrıca; savaş, afet, şiddete maruziyet, istismar , sevilen birinin kaybı ve tecrit duygusu intihar davranışıyla güçlü bir şekilde ilişkilidir.^​4​ O yüzden lezbiyen, gey, biseksüel, transseksüel, interseks (LGBTİ) kişiler; göçmenler, azınlıklar, mülteciler gibi ayrımcılığa maruz kalan bireyler ; mahkumlar ve aktif çatışma alanında bulunan askerler/polisler intihara yatkınlık açısından hassas grupta yer alır. Tabi ki intihar için açık ara en güçlü risk faktörü, önceki bir intihar girişimidir.

Shain ve arkadaşlarına göre 15-19 yaş arası adelosanlarda intihar için risk faktörleri;^​6​

●Ruhsal bozukluklar (örn. majör depresyon, madde kullanım bozuklukları veya psikotik bozukluklar)

●Önceki intihar girişimi

●Gay, lezbiyen, biseksüel , transseksüel, interseks (LGBTİ) kişiler

●Fiziksel veya cinsel istismar öyküsü

●Ailede intihar davranışı öyküsü

Peki bizi uyarması gereken işaretler neler?

Amerikan İntihar Derneği, intihar için önemli uyarı işaretlerini belirlemeye yardımcı olmak için 2006 ve 2007 ‘de İntihar için uyarı işaretlerini içeren makaleler yayınladı. Bunlara göre özetleyecek olursak aşağıdakilerden herhangi bir bulgu hastada intihara meyil için hekimi alert etmeli ve hastayı gerekli destek için yönlendirmelidir.^​7,8​

●Kendine zarar verme veya kendini öldürme hakkında konuşmak veya tehdit etmek; kendini öldürmenin yollarını aramak; ölüm, ölmek veya intihar hakkında konuşmak veya yazmak

●Madde kullanımı – mevcut kullanım öyküsü varsa kullanım oranında artma

●Amaçsızlık, Pervasızlık

●Endişe, umutsuzluk, korku, ajitasyon, öfke veya uyku düzenindeki değişiklikler

●Kapana kısılmış , çıkış yolu yokmuş gibi hissetmek

●Arkadaşlardan, aileden ve toplumdan uzaklaşma

●Ruh hali değişiklikleri

İntihar Yöntemleri

İntihar aktif ve pasif olarak ikiye ayrılır. Aktif intihar kişinin ölme arzusu ile girişimde bulunması iken pasif intihar kişinin dolaylı olarak öleceğini bile bile bazı eylemleri yapmaması ya da dolaylı olarak yapması anlamına gelir. ^​9​Bunların dışında törensel intihar türleri ( Japonya’da Seppuku veya hara-kiri , Hindistan’da Sati ) ve toplu intiharlar da vardır. Dünya geneline bakıldığında özellikle orta ve düşük gelirli ülkelerde en sık kullanılan yöntemin ilaç-pestisit gibi kimyasal yöntemlerle zehirlenmeler olduğu tahmin ediliyor. ardından gelen en sık diğer yöntemler ise ası ve ateşli silah.^​4​ Pratikte acil serviste en sık karşılaştıklarımız ise zehirlenmeler oluyor.

Acil Serviste

Tıbbı Stabilizasyon

Acili servisimize intihar ile başvuran hastamızda tabi ki öncelikle ABC , hemodinaminin stabilizasyonu, ardından yöntemine göre tedavisi (örneğin antidot tedavisi ya da destek tedavisi) olmazsa olmazımız. Travma tedavisi için uygun görüntülemeler ve ilgili cerrahi birim ile temasa geçilmelidir. İntihar girişimi ilaç alımını içeren hastalar -uygun zaman içinde ise – dekontaminasyona tabi tutulmalı ve belirtildiği gibi antidot almalıdır.

Eğilim Değerlendirmesi

Hastayı stabil hale getirdikten sonra acil serviste ruh sağlığı uzmanı olmayan klinisyenler tarafından kullanılmak üzere geliştirilen 4 maddelik İntihar Riskini Belirleme Testini sorabiliriz. Bu dört soru:^​10​

1. Geçtiğimiz haftalarda, ölmüş olmayı dilediniz mi?
2. Geçtiğimiz birkaç hafta içinde, ölmüş olsaydınız kendinizin veya ailenizin durumunun daha iyi olacağını hissettiniz mi?
3. Geçen hafta içinde kendinizi öldürmeyi düşündünüz mü?
4. Hiç kendinizi öldürmeyi denediniz mi?

Bu sorular sadece intihar/intihar şüphesi ile gelen hastalarda değil ; psikiyatrik veya genel tıbbi şikayetlerle acil servislere başvuran hastalarda da intihar riskini taramak için klinisyenlerin uygulayabileceği dört maddelik bir araçtır. En az bir soruya evet yanıtı hastanın daha derinlemesine incelenmesi gerektiğinin göstergesidir. ^​11​

İntihara meyilli hastaların acil servisten ayrılmaları, ani intihar riskine bağlıdır. Hastalar olayla ilişkin bilgiler doğrulanana ve güvenliği sağlanana kadar acil servisten taburcu edilmemelidir. ^{​12​ ​13​}

Kimler Hastaneye Yatmalı?

• İleri derecede öldürücü bir yöntemle intihar girişimi olan hastalar (örneğin, ateşli silah veya asma)
• İntihar ettiğini gizleyen, bilgi saklayan hasta
• Devam eden intihar düşüncesi veya intihar girişiminin başarılı olmadığına dair hayal kırıklığı olan hastalar
• İntihar girişimini ve onu neyin tetiklediğini açıkça ve dürüstçe konuşamama
• Hasta güvenliğinin yetersizliği
• Yeterli izleme ve tedavi için alternatiflerin olmaması
• İntihar düşüncesi ve davranışının altında yatan psikiyatrik bozukluklar (majör depresyon, bipolar bozukluk, psikotik bozukluklar veya madde kullanım bozuklukları)
• Ajitasyon
• Dürtüsellik
• Şiddetli umutsuzluk
• Sosyal endikasyonu olan hastalar

Son Söz

Her ne kadar bu maddeleri içeren hastaların yatış endikasyonları olsa da , hastaneye yatışın sonraki intihar gelişimini önlediği ile ilgili çalışmalar yoktur. Hasta yatış için acil serviste beklerken klinisyen hastanın mevcut riskinin farkında olmalıdır.

• Hasta olası tetikleyici ve potansiyel zarar verici şeylerden uzak tutulmalıdır. (örneğin içtiği ilaçlar hastanın başında bırakılmamalı, hasta camlı bir odada tutulmamalıdır.)
• Hasta isterse ailesi de yanında olmalı ancak bunun dışında sürekli bir personel tarafından gözlem altında tutulmalıdır.
• Hastanın nakli mutlaka sağlık personeli eşliğinde (başka bir hastaneye gidecekse mutlaka ambulans ile) yapılmalı ve nakil personeli riskler hakkında uyarılmalıdır. ^​13​
• Ancak hastaların ve/veya yasal vasilerinin izni olmadan kişiyi zorla yataklı bir servise yatırabileceğimiz bir yasal düzenleme yoktur. Bu durum kişinin hayati tehlikesi olduğunu düşünüyorsak ancak adli merciler ile görüşülerek kararlaştırılabilir.