6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli ardışık depremler Türkiye’nin afetlere hala daha hazır olmadığını bizlere acı bir şekilde gösterdi. Neler yapılabilirdi, neler aksadı, bunlar elbette tartışılacak ama biz bu acı olayı 24 yıl önce Marmara depreminde yaşamıştık ve TATD Afet komisyonu neler yapılması gerektiği konusunda en azından afet hazırlığının sağlık organizasyonu açısından yıllardır çalışmalar yaptı. Öncelikle yazımıza bunları özetleyerek başlayalım.
Türkiye Acil Tıp Derneği (TATD), 25 Mayıs 1995’te kuruldu. Kurulduğu ilk günden itibaren Türkiye’ de Acil Sağlık Hizmetlerinin daha iyi ve kaliteli yürütülmesi için çalışmalara başladı. İlk yapılan toplantısında eksik ve yetersiz görülen acil sağlık basamaklarına yönelik faaliyetlerde bulunması için ilkyardım, ambulans ve paramedik, acil hemşireliği gibi farklı komisyonlar oluşturuldu. TATD Afet komisyonu da 1995 yılında kuruldu ve hemen güncel afetlere yönelik çalışmalara başladı.
1996
1991 yılında Türkiye’nin güney komşusu Irak’a düzenlene Çöl Fırtınası harekâtı sırasında en çok gündemde olan konu Irak’ın elinde olduğu iddia edilen kimyasal ve biyolojik kitle imha silahlarının oluşturabileceği olağan dışı durum tehdidiydi. TATD Afet komisyonunun ilk çalışmaları sonucunda 1996 yılında “Nükleer, Biyolojik ve Kimyasal Silahlara Yönelik Acil Durum ve Hazırlık” kitapçığını yayınlandı.
1 Haziran 1996’da İzmir’de “Afetlerde İlkyardım Organizasyonu” semineri düzenlendi.
1999
Bu kitapçığın hazırlık çalışmaları sürerken TATD merkezinin olduğu İzmir şehrinde 1995’te büyük bir sel felaketi oldu ve birçok ev, kurum ve hastane selden etkilendi. Sel felaketinin hastaneleri ve özellikle zemin katlarda bulunan acil servisleri etkilemesi Afet komisyonunun hastanelerin afetlere ne kadar hazır olduğu konusuna eğilmesini sağladı. Dernek toplantılarında sık sık tartışılan bu konuda hastanelerin afete hazırlık farkındalığını artırmak için Acil Tıp Bülteni’nin 1999 Haziran sayısında “Hastane Afet Planları” başlıklı bir rapor yayınlandı. Ancak bu rapordan kısa bir süre sonra ne yazık ki büyük Marmara Depremi yaşandı. 18 Ağustos 1999 saat 03.02 deki Marmara Depreminin sabahında TATD Afet Komisyonu gönüllü üyeleri kendi imkanları ile deprem bölgesine doğru yola çıktılar. Depremden sonraki ilk saatlerde gönüllü AKUT üyeleri ve TSK askerleri ile depreme bölgesine ulaşıp günlerce hem arama kurtarma hem de acil sağlık hizmeti verdiler. Bundan birkaç ay sonra aynı yılın Kasım ayında Düzce’de olan yeni bir depremde TATD ve Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi beraber oluşturdukları gönüllü sağlık ekipleriyle deprem bölgesine ulaşıp, yıkılan Düzce DH’ sinin yanında sahra çadırlarında kentin deprem sonrası depremzede ve hasta bakımı için acil sağlık hizmetini üstlendiler.
2000
Bu büyük depremlere hazırlıksız yakalanan toplumun ve sağlık sisteminin tekrar aynı duruma düşmemesi için TATD ve Dokuz Eylül Üniversite Hastanesi, afetler konusunda deneyimli ve eğitimli üç uzmanı 2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nden İzmir’e eğitim amacıyla davet etti. Uzmanlar tarafından DEÜH’ de 3 hafta boyunca başhekiminden en alt çalışanına kadar tüm hastane personeline olağandışı durumlarda hastanelerin afete hazırlık çalışmaları için eğitimler verildi tatbikatlar yapıldı.
2000-2003
Bu çalışmalar sonucunda TATD Afet Komisyonu ve DEÜH “Hastane Olağan Dışı Durum Sistemi” rehberini 2001 yılında yayınladılar. Aynı yıl İzmir Balçova’ da ilk afet toplanma merkezi ve afet malzeme odası oluşturuldu. TATD, iki yıl sürecek “Afet Triyajı” tatbikatlarına başladı; İzmir İstanbul ve Bursa’da afet triyajı tatbikatları yapıldı. 1 günlük HODS seminerleri 13 şehir, 25 seminer, 1500 katılımcı ile yapıldı.
2001
TATD Afet komisyonu “Afetlerde ilkyardım Organizasyonu” rehberini yayınladı. TATD Afet komisyonu “Afet El Kitabı” nı yayınladı. DEÜH’ de Hastane Olağandışı Durum Sistemi (HODS) Kurulu oluşturuldu.
2004
29 Mart 2004‘de Ankara’ da Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanan “Hastaneler İçin Afete (Depreme) Hazırlıklı Olma Kılavuzu” hakkında Başbakanlık Afet İşleri Genel Müdürlüğü koordinasyonunda yapılan toplantıya TATD Afet komisyonu da katıldı. Burada hazırlanan komisyon raporu katılan tüm kurum temsilcileri ile paylaşıldı.
2005
16-17 Aralık 2005’te İzmir’de TATD ve Ege Üniversitesi “Hastane Afet Planı Kursu” düzenledi. 2001 yılında hazırlanan Hastane Olağan Dışı Durum Sistemi rehberi güncellendi.
2006
8 Eylül 2006 tarihinde I. Acil Tıp Kongresi’nde I. Afet Tıbbı Çalışma Grubu Toplantısı yapıldı. TATD bünyesinde I. Afet Tıbbı Okulu kuruldu. Aynı yıl ODTÜ Afet Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezince 20 Ocak 2006 da Ankara da düzenlenen “Türkiye’nin Afet Yönetimi Sekizinci Yuvarlak Masa Toplantısı” katılım sağlandı. 23 Mart 2006’da İstanbul’da Arama Kurtarma Derneği (AKUT) tarafından düzenlenen I. Uluslararası Afet Sempozyumu’na katıldı.
2006-2009 TATD ve George Washington Üniversitesi, Türkiye Acil Tıp Eğitim Programı (TATEP) projesi içindeki “Afetlere Hazırlık ve Acil Sağlık Eğitimi” modülü ile (Faz I) Türkiye’de çapında yedi coğrafik bölgeyi kapsayan illerde toplam 42 eğitim ve kurs düzenleyerek yaklaşık 2500 hekime afet tıbbı eğitimi verildi
2007
TATD Afet Okulu açıldı. TATD YK başkanı ve Afet Komisyon üyesi, İzmir Valiliği Kriz Yönetim Merkezi Koordinasyonundaki Hastaneler grubuna üye olarak görevlendirildi. TATD Afet Komisyondan üyesi üç hekim “Avrupa Afet Tıbbı Yüksek Lisans Programı” nı (EMDM) tamamladı.
TATD ilk İzmir İli Sağlık Hizmetleri ile ortaklaşa “Afetlere Hazırlık Programını” 22-26 Eylül 2008’de başlattı.
2008
05 -09 Kasım 2008 tarihinde Antalya’da 1. Avrasya Acil Tıp Kongresi (1st EACEM) ve 4. Türkiye Acil Tıp Kongresinde (4. TATKON) “Türkiye’de ve Dünyada Afet Tıbbının Dünü, Bugünü ve Yarını” adlı Afet Paneline ulusal ve uluslararası uzmanlar davet edildi. Afet Panelleri bu yıldan sonra düzenli olarak tüm ulusal ve uluslararası TATD etkinliklerinde yer aldı.
2009
5902 sayılı yasa ile Başbakanlık’a bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) kuruldu. Bu tarihten sonra afetler ile ilgili çalışan STK’ların AFAD altında çalışması istendi.
Bu tarihten sonraki gelişmeleri yazımızın bir sonraki bölümünde devam edeceğiz.