Oksijen (O₂T) tedavisi, hem sağlık çalışanlarının hem de hasta ve hasta yakınlarının çok sevdiği, günümüzün olmazsa olmaz tedavi yöntemlerinden biri olarak görülmekte. O₂T almadığı için tedavi olamayacağını düşünen, sadece O₂T  verilerek düzelen ya da ‘bari bir O₂T verseydiniz’ diyen hasta ve hasta yakınları ile hepimiz karşılaşmışızdır. Son dönemdeki çalışmalar hekimlerin de O₂T’ne olan yatkınlığını kanıtlıyor:

Hastane acil servislerine başvuran hastaların en az %25’i O₂T verilmektedir.

Klinisyenler, hipoksemi olmaksızın inme ya da miyokard  enfarktüsü ile başvuran hemen hemen tüm hastalara sıklıkla oksijen vermektedir.

Çoğu sağlık çalışanı yüksek O₂T’nin bir zararına olmadığına inanmaktadır.

British Medical Journal yazarları da bu durumu fark etmiş olacak ki O₂T ile ilgili bir kılavuz yayınladı. Bu kılavuza akut medikal hastalıklarda O₂T’nin hangi durumda ne kadar verilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. ¹

Kılavuzda akut medikal hastalarda  O₂ saturasyonunun (SaO₂), O₂T alan hastalarda 96 ve altında tutulması öneriliyor*. SaO₂ ≥ 97 ve ≤ 96 olan hastalar incelendiğinde; mortalitenin SaO₂ ≥97 olan hastalarda daha fazla olduğu, hastane enfeksiyonu ve hastane kalış süreleri arasında fark olmadığı saptanmış.

*Bu öneri sadece medikal hastaları değil, cerrahi hastaları da kapsamakta ancak karbonmonoksit zehirlenmesi, küme tipi baş ağrısı, orak hücre krizi ve pnömotoraksta geçerli değildir.

Oksijen saturasyonu için üst limitler düştüğünde:

• Hemşire talepleri artacak
• Klostrofobi, burun veya boğaz kuruluğu, ses kısıklığı, tahriş gibi komplikasyonlar azalacak
• Oksijen verme cihazlarının çıkarılması; hastanın hareket özgürlüğünü, yeme içme kolaylığı ve iletişimini artıracaktır

Akut inme ya da akut miyokard infarktüsünde (AMI) SaO₂ ≥93 olan hastalara O₂T  verilmesine gerek yoktur. Oda havasında SaO₂ ≥93 olan ve O₂T almayan inme hastalarında mortalitenin, O₂T alan hastalara göre daha az olduğu, işlev kaybı ve ciddi sakatlık arasında fark olmadığı saptanmış. AMI hastalarında ise hastane içi mortalite ve antianjinal tedavi gerektiren göğüs ağrısında fark saptanmamış. Buna karşı 6 aylık koroner revaskülarizasyon ve rekürren MI oranında O₂T almayan hastalarında daha az olduğu saptanmış.

Kılavuzda SaO₂  %90-92 arasında olan hastalara da tedaviye gerek olmadığı belirtilse de bunun zayıf öneri olduğunu unutmamak gerekir. SaO₂  %90-92 arasında olan iskemik inme hastalarında O₂T verilmeyenlerde mortalitenin, AMI hastalarında ise 6 aylık revaskülarizasyon ve tekrarlayan MI oranlarının daha düşük olduğu saptanmış.

Sonuç olarak biz hekimlerin 19. yüzyılda kullandığımız ve 20. yüzyılın başlarında rutin hale gelen O₂ kullanımını hem hekimler hem de hastalar olarak seviyoruz. Bu durum artık bir tedavi kültürü haline gelmiş olsa da fazla O₂T’nin hastalara zarar verdiği son zamanlarda net şekilde ortaya konmuş durumda. Sağlık çalışanları olarak O₂ kullanımını tekrar gözden geçirmemiz gerekiyor. Tabi ki hasta ve hasta yakınlarını ikna edebilirsek…

Editör: Serkan Emre Eroğlu