Acil serviste çalışan hemen herkes gün gelir çene çıkığıyla karşılaşır. Çoğu kez esnerken, yiyecek yerken vs gerçekleşen ve tekrarlama eğiliminde olan bu temporomandibuler eklem çıkıklarını redükte etmek, bazen ciddi anlamda efor gerektirebiliyor; en azından klasik yöntemlerde durum böyle.

Gorchynski ve arkadaşları, akut non travmatik temporomandibuler eklem çıkıkları için sedasyon gerektirmeyen ve kitabi yönteme göre kolaylıkla uygulanabilen “şırınga tekniği” geliştirmişler; bence göz atmaya değer (1)

Akut non travmatik temporomandibuler eklem çıkıkları; sıklıkla diş çekimi, esnemek, yemek yemek (mesela elma yemenin yadsınamaz bir payı var!) gibi ağız açıklığının fazla olduğu durumların sonucunda gelişir. En sık olarak da anterior dislokasyon görülür.

Acil servis hekimlerinin en sık kullandığı yöntem, sedasyon ve analjezi desteği de gerektirebilen geleneksel intraoral redüksiyon yöntemidir. Klasik yöntemde, özellikle güçlü massater kası olan insanlarda redüksiyon uygulamak için belirgin bir efor sarfetmek gerekebilir.

Klasik yöntem: Redüksiyon uygulayacak hekimin, hastanın mandibulasının molar dişlerine baş parmaklarını yerleştirmesini ve mandibulayı inferior ve posteriora doğru itmesine dayanır (ısırılma riskini azaltmak için parmaklara sargı bezi vs. sarılabilir).

Bu yöntemin birkaç dezavantajı var; birincisi dişler üzerine yerleştirilen başparmakların ısırılma riski, ikinci olarak bu yöntemi daha iyi uygulayabilmek için sıklıkla prosedürel sedasyona ihtiyaç duyulması, ve üçüncü olarak da redüksiyonu sağlamak için manipülasyonu birkaç defa denemek gerekebileceğidir. 2004’de Lori ve arkadaşları farklı bir intraoral redüksiyon yöntemi (2), 2007’de ise Chen ve arkadaşları ekstraoral ve eksternal yöntem (3) geliştirmiş olsa da  her iki yöntem de mandibulanın manuel manipülasyonuna dayanır.

Bahsedilen şırınga tekniği ise kısaca şöyle: Gereken tek şey 5 mL veya 10 mL’lik şırınga (aslında silindirik herhangi bir şey olması yeterli). Hasta oturur,  etkilenen tarafta posterior üst ve alt dişler arasına şırıngayı yerleştirir. Dişlerin arasındaki şırınganın, çene hareketleriyle ileri ve geri yuvarlanması istenir; bu kadar. Hastanın çene ve ağız açıklığına göre farklı boyutlarda şırınga vs. Kullanmak gerekebilir.

A.Disloke temporomandibular eklemde, kondil anteriora doğru deplase olmuş, posterior molar dişler arasına şırınga yerleştirilmiş

B. Molar dişlerin şırıngayı yuvarlaması sonucu mandibulanın posteriora doğru kayar

C. Şırınganın yuvarlanması sonucu eklemin redüksiyonu sağlanmış olur

Yöntemin uygulanabilirliği açısından iki merkezde hasta toplanmış, toplam 31 non travmatik temprolomandibuler eklem çıkığı vakası alınmış (tekrarlayan veya ilk), standardizasyon amaçlı bütün redüksiyonlar aynı iki hekim gözetiminde yapılmış. Çalışmaya alınan 31 hastadan bilateral çıkığı olan tek hastada redüksiyon başarısız olmuş ve sedasyon altında klasik yöntemle manuel redüksiyon yapılmış. 31 hastanın 24’ünde ise redüksiyon 1 dakikanın altında başarıyla gerçekleştirilmiş.

Gorchynksi ve arkadaşlarının geliştirip çalışma yaptıkları yöntemin ise önemi ve farkları şöyle

• Hızlı ve manipülasyon gerektirmediği için daha kolay uygulanabiliyor
• Uygulanabildiği takdirde sedasyon veya analjeziye gerek kalmıyor
• Elle manipülasyon gerekmediği için ısırılma riski de ortadan kalkmış oluyor.

Saptanan dezavantajlar ise şunlar; bu tekniğin denendiği çalışmaya alınan tüm dislokasyonlar non-travmatik ve anterior dislokasyonlar. Daha nadir gözüken posterior ve lateral dislokasyonlarda teknik denenmemiş.

Sonuç olarak gayet hızlı ve etkin bir yöntem olarak görünüyor, en azından denemekten de bir kaybımız olmayacaktır. Bu tekniğe denk geldikten sonra çene çıkığı olan hastayla karşılaşmadığım için deneme şansım olmadı, deneyebilen hekim arkadaşlarımdan geri dönüş beklerim.

Saygılarımla selamlarım.

Kaynaklar:

1. Gorchynski J, Karabidian E, Sanchez M, The “Syringe” Technique: A Hands-Free Approach for the Reduction of Acute Nontraumatic Temporomandibular Dislocations in the Emergency Department, J Emerg Med. 2014; 47 (6): 676-681
2. Lori EL, Michael SB, Kevin KL, The wrist pivot method, a novel technique for temporomandibular joint reduction, J Emerg Med. 2004; 27: 167–170
3. Chen Y, Chen C, Lin C, et al. A safe and effective way for reduction of temporomandibular joint dislocation Ann Plast Surg. 2007; 58: pp. 105–108

Editör : Yusuf Ali Altuncı