Son yıllardaki yaygın kullanımını, giderek artan acil servis başvuruları ve hatta artık adına şarkıların yazıldığı bir konu olunca; “biber gazı” maruziyeti, Acilci_net için de bahsedilmesi farz bir konu haline gelmişti… Nedir bu maddenin etkileri? Tehlikesi var mı? Ona maruz kalan bir hasta bize başvurursa ne yapalım?  Acilci_net, bu ve benzeri pek  çok sorunun cevabını sizin için literatürde aradı… İyi okumalar   

Günümüzde göz yaşartıcı gazlar sıklıkla kolluk kuvvetleri tarafından kullanılsa da, sivil halk da bu maddelere ulaşabilmekte. Çoğu zaman kalabalığı dağıtma aracı olarak görülse de, saldırganı bertaraf etme ya da kendini koruma asıl kullanım amacını oluşturur.

Gazın yapımı sırasında pek çok madde; 2-Klorobenziliden malononitril (CS), 2-Kloroasetofenon (CN) ya da Oleoresin Capsicum (OC) maddelerinin kullanıldığı bilinmektedir. Medya görüntülerinden saptayabildiğim kadarıyla ülkemizde “CS” maddesi daha sık kullanılmaktadır. Ancak, biber gazı olarak da bilinen “OC” maddesinin kullanıldığına dair pek çok söylemin, gerek bürokratlar gerekse maruz kalanlarca medya aracılığılı ile aktarılması sözkonusudur.

Patlıcangiller familyasından gelen kırmızı biber ya da arnavut biberi (Capsicum annuum ve frutescens) yağından sentetik olarak elde edilen “Oleoresin Capsicum”,  biber gazının temel içeriğini oluşturur. Gaz kapının içinde %1-10 civarında bulunan maddenin, oral olarak alınan 0,5-5 gr/kg’ ı öldürücü etkiye sahiptir. Göz ya da solunum yoluna temas eden gaz saniyeler içinde yarattığı etki 1-2 saat boyunca  sürer. Şiddeti azalmakla birlikte, etkisi 1-2 gün boyunca sürebilir.

Başlıca etkileri

1. Göz yanması, yaşarması
2. Geçici görme kaybı
3. Korneal abrazyon (nadir etki)
4. Burun, ağızda, solunum yolunda yanma hissi, (bazen boğulma hissi)
5. Nefes darlığı, ve bazı astım hastalarında bronkospazm.
6. Etkilenen cilt bölgelerinde döküntü, egzema ve eritem

Uzun sureli maruziyette

1. Baş dönmesi
2. Bulantı-kusma
3. Pulmoner ödem, Akut solunum yetmezliği
4. Göğüs ağrısı
5. Hipotansiyon
6. Motor kontrol kaybı

Sağlıklı insanlarda etkiler sıklıkla geçicidir. Ancak, pulmoner ya da kardiyak  ek hastalıkları olanlarda hayati tehdit oluşturan bulgularla karşılaşılabilinir. Nitekim, Çil ve arkadaşları, stabil aterosklerotik plakları olduğu öğrenilen bir göstericide ortaya çıkan myokardiyal infarktüsün, bu gaza maruziyet ile ilişkili olabileceğinden sözetmektedir.

Sinir uçlarında şiddetli uyarılma ile ortaya çıkan ağrı ve diğer bulgular, kapalı ortam maruziyetinde daha da ağır seyredebilir.

Kullanımı tehlikeli mi?

Tüm dünyada kolluk kuvvetleri tarafından güvenli olduğu defalarca belirtilmiş bir madde “biber gazı”!!. Bununla birlikte, buna inanmayan pek çok insan da mevcut. Zira, bazı gösteriler sırasında ve hemen sonrasında, maruz kalanlar arasından, ölen göstericilerin olduğu bilinmekte.

Şu anki bilgilerim(iz)le bu insanların tek ölüm nedeninin sıkılan biber gazı olduğunu söyleyemeyiz elbet. Yapılacak araştırmalar ve kesin kanıtlar, bulmacanın eksik kalan bu parçasını, zamanla ortaya çıkaracaktır.

Ölüme sebebiyet tartışıla dursun, her iki taraf içinde kabul görmüş tehlikeler de mevcut tabii… Biber gazı kullanım talimatına gore, madde doğrudan göze sıkılmamalı ve yine 3 feet ten daha yakından basınç etkisi ve yaralanma nedeniyle sıkılmamalı.

O halde ne yapalım?

1. Tedavi prensibinin ilki, pek çok zehirlenme vakasında olduğu gibi; maruz kalanın ortamdan uzaklaş(tırıl)masıdır.
2. Maruziyet bölgesi temizliği; su ile kimyasalı uzaklaştırmaya çalışalım, ancak ovalanmasına asla izin vermeyelim
3. Kontakt lens varlığını sorgulanması; varsa, çıkarılması.
4. Göz de yanma hissi ve ağrı şiddetli ise lokal aneztezik uygulamayı düşün.
5. Komplikayon gelişim biçimine (Astım alevlenmesi, bulantı v.s) göre klasik acil tedavi şekillerinin uygulanması.

Bu klasik tedaviler dışında literatürde yer alan diğer tedavi seçenekleri;

1. Kim-Katz ve arkadaşlarının 2010 yılında yayımlanan araştırmalarında topikal antiasitkullanarak %33 hastanın ağrı ve yanmasının, 30 dk. içinde kesildiği rapor edilmekte.
2. “OC” yi uzaklaştırmak amacıyla sabun ve bebek şampuanının da kullanılabileceği literaturde yer almakta.
3. Czarnecki 2003 yılında yayımlanan çalışmasında ise; yukarıdaki amaçla sabun, bebek şampuanı, şeker solüsyonları, soda, süt ve su kullanılabileceği belirtilmekte. Ancak, yazar bu tedavilerden hiçbirinin diğerine üstünlüğünün olmadığını da not düşmekte.

Tüm dünyada  kolluk kuvvetlerince aktif olarak kullanılan “biber gazı” ve maruziyetini, bana ayrılan satırlarda kısaca derlemeye çalıştım. Ancak, popüler bir yayın nedeni olmaya aday bu maddeye maruziyet ve tedavisi konusunda daha ayrıntılı bilgi için, literatürde sıkı bir arama yapmanızı tavsiye ederim.

Sevgi ile kalın…

Kaynaklar

1. Zollman TM, Bragg  RM, Harrison DA. Cinical effects of oleoresin capsicum (pepper spray) on the human cornea and conjunctiva. Ophtalmology 2000; 107: 2186-218.
2. ÇIL H, Atılgan Z.A, Islamoğlu Y, Tekbaş E.Ö, Dostbil Z. Is the pepper spray a triggering factor in myocardial infarction? A case report. Eur Rev Med Pharmacol Sci 2012; 16: 73-4.
3. Kim-Katz SY, Anderson IB, Kearney TE, MacDougall C, Hudmon KS, Blanc PD. Topical antacid therapy for capsaicin-induced dermal pain: a poison center telephone-directed study. Am J Emerg Med 2010; 28: 596-602.
4. Czarnecki F. Medical implications. In: Oleoresin capsicum aerosol subject control system. Kansas City (MO): National Law Enforcement Training Center; 2001. p. III-1 – 8.
5. Weaver W, Jett MB. Oleoresin capsicum training and use. Quantico (VA): Federal Bureau of Investigation Academy; 1989.
6. Czarnecki F. Chemical hazarda in law enforcement. Clin Occup Environ Med 2003; 3: 443-56.