Acil serviste en çok istediğimiz tetkiklerden biri idrar tahlilidir herhalde. Bu kadar sık karşılaştıktan sonra idrar tahlili bizler için ‘’Hımmm lökosit var/yok’’a dönebiliyor. Ama belki de bu idrarın bize anlatmaya çalıştığı başka şeyler de vardır..

Konu anlatmaktan çok konuyla ilgili sıkça yanlış yapılanlar daha çok ilgimi çektiği için bu yazı da diğerleri gibi spot bilgiler şeklinde olacak.

Simerville ve arkadaşları, idrar tekiğiyle ilgili güzel özet niteliğinde bir derleme yayınlamışlar (buyrun link), oradan dikkate değer olduğunu düşündüğüm birkaç ayrıntıya beraber bakalım mı? (bakalım..)

Örnek alımı:

• Kadın ve erkeklerde orta akım idrar alımı yeterlidir
• Kadınlarda örnek alımı öncesi eksternal genitalyanın temizlenmesi önerilse de bunun kanıtlanmış yararı yoktur; ek olarak da yapılan bir çalışmada öncesinde temizlik yapılan ve yapılmayan gruplar arasında kontaminasyon oranları arasında anlamlı bir farklılık saptanmamıştır
• Eğer iki saat içerisinde çalışılamayacaksa örneklerin buzdolabına konması gerekmektedir ki sonrasında yanlış yanlış sonuçlarla uğraşmayalım

Üriner spesifik dansite:

• Çoğu zaman ihmal ettiğimiz, gülüp geçtiğimiz bu değer, hastanın hidrasyon durumu hakkında bilgi verir
• 1.003 ile 1.030 arasında değişmekle beraber 1.010 altı değerler rölatif hidrasyon lehineyken 1.020 üstü değerler ise rölatif olarak dehidratasyonu gösterir
• İntrinsik renal yetmezliği olan hastalarda ise bu değer 1.010’da sabitlenir

Hematüri:

• Amerikan Üroloji Derneği’ne göre; her sahada 3 veya daha fazla kırmızı kan hücresinin görülmesi hematüridir
• Hızlı idrar tekiği için kullandığımız dipstick’ler, eritrositlerdeki peroksidaz aktivitesini tespit ederler. Ancak bu durum; miyoglobinüri, hemoglobinüri gibi durumlarda yanlış pozitif sonuç almamızın da nedenidir. Ek bilgi; kullandığımız bu dipstickler havayla etkileşime girip yanlış sonuç verebiliyor (nitrit konusunda), bu nedenle kullanmadığımız zamanlarda kapağı sürekli kapalı tutmakta fayda var
• Hematüriyi etiyolojilerine göre aşırı kısa olarak 3’e ayrılabiliriz;
  • Glomerüler hematüri (glomerulonefrit vs.)
  • Renal hematüri (tubulointersitisyel hasar vs.)
  • Ürolojik hematüri (taş, enfeksiyon, tümör)

Peki ben hematüri hakkında ayrıntılı bilgi vermek için mi etiyolojiye girdim; hayır! Sadece idrar mikroskobisine bakarak etiyoloji hakkında yorum yapabileceğimizi belirtmek için adeta yavaştan altyapı hazırladım.

Proteinüri +
Eritrosit kümesi +
Dismorfik kırmızı hücre +

————————

Glomerüler Hematüri

Proteinüri +
Eritrosit kümesi –
Dismorfik kırmızı hücre –

————————

Renal Hematüri

Proteinüri –
Eritrosit kümesi –
Dismorfik kırmızı hücre –

————————

Ürolojik Hematüri

Kaç lökosit anlamlı?

• Erkeklerde normalde her sahada iki veya daha az beyaz küre görmemiz beklenirken kadınlarda beş beyaz küreden az olması beklenir

Ketonüri:

• Normalde idrarde keton olması beklenmez. Görülürse sıkıntı olur. Peki bu sıkıntı neden kaynaklanır derseniz kontrolsüz diyabette (ketoz? ketoasidoz?) olur, açlıkta olur, karbonhidratsız beslenmede olur. Ek olarak, kontrolsüz diyabete glukozüri de eşlik eder

ÖZET:

• Hematüri mi gördük, yanlış pozitif olasılığını düşünüyoruz. Vay efendim gerçek hematüri mi; o zaman proteinüri, dismorfik hücre, eritrosit kümesi varlığına bakıyoruz ki etiyoloji konusunda yönlendirici olsun.
• İki saatten fazla bekleyen idrarlara ‘’olmamış bu’’ diyoruz.
• Hastanın hidrasyon durumu konusunda arada mı kaldık o zaman neden idrar dansitesine göz atmıyoruz. 1.010 gördüğümüzde benim daha önce yaptığım gibi ‘’Heheh sayıya bak’’ deyip geçmiyoruz.
• Ketonüri saptadık, hasta anamnez veremiyor, hastanın beslenme durumu konusunda emin değiliz, ya bu keton neden bu hasta aç mı aşırı tok mu diye çaresizce ağlarken glukozürinin eşlik ettiğini mi gördük; işte o zaman zafer hissiyatıyla kan şekeri regülasyon bozukluğuna yönleniyoruz

Gün geçmiyor ki insan idrar hakkında yeni bir şey öğrenmesin.
Saygı ve sevgiyle sizleri selamlıyorum.

Kaynak

Simerville JA, Maxted WC, Pahira JJ. Urinalysis: a comprehensive review. Am Fam Physician. 2005;71 (6):1153-62

Editör: Yusuf Ali Altuncı