Resüsitasyon odasında bulunması gerekenlere ek “Bilgisayarlı Tomografi”

Hepinizin malumu Acil Servislerde hayat kurtarıcı girişimlerin yapıldığı, gerçek acillere en faydalı olduğumuz alandır resüsitasyon odası. İhtiyaç anında kullanılacak tüm donanım ve malzemeler önceden yayınlanmış kılavuzlarla belirlenmiştir. Bunun yanında Bakanlık yönetmelikleri de Acil Servisin seviyesine göre donanım standardını yönetmeliklerle düzenlemiştir.

Özellikle ciddi multitravma hastalarını stabillemek için resüsitasyon odasında canhıraş bir mücadele veririz. Stabillenen hastanın acil operasyon endikasyonu yoksa sıra görüntüleme işine gelir. Sanırım günümüzde artık bir çok acil serviste standart FAST USG uygulaması ve taşınabilir cihazlarla direk grafi çekimleri hastayı yerinden oynatmadan gerçekleştirilebilmekte, peki hastayı oynatmadan “Bilgisayarlı Tomografi” çekme imkanımız olsaydı hayat daha güzel olur muydu acaba?

Sizlere 2007 yılında Injury dergisinde yayınlanmış olan bir makaleden bahsetmek istiyorum. Çalışmanın amacı multi slice BT odaklı yeni bir travma algoritma modelinin politravma hastalarında tanı süresini kısaltıp kısaltamayacağını belirlemek ve bu sayede algoritmanın geliştirilmesi ile yazarlara göre gereksiz tetkikleri (USG ve direk radyografi) ve hastaların transfer ihtiyacını elemine ederek birincil tedavi süresini kısaltmak.^​1​

Entübasyon ve ventilasyon ihtiyacı olan, ciddi yaralanma şüphesi olan yüksek enerjili trafik kazası (Injury Severity Score >15) hastalarından hekim eşliğinde getirilmiş 139 hasta ileriye dönük olarak değerlendirilmiş. Hastane kendi içinde bu grup hasta için yeni bir algoritma oluşturmuş. Buna göre:

• Anestezi ekibi ve travma cerrahı hastayı acil aracından alır
• Getiren hekiminden olay ve yaralı ile ilgili anamnez alınır. Getiren hekiminin başladığı tedaviye devam edilir
• Acil ve klinik ekibiyle hasta travma odasına alınır. Travma cerrahı tamamen soyulmuş hastayı kısaca değerlendirir
• Hasta bu özellikle amaç için dizayn edilmiş BT nin kızağına konur.Hasta operasyona veya yoğun bakıma gidene kadar yeri değişmez
• ATLS prosedürüne göre ABCDE si değerlendirilir
• Anestezist ABC’den sorumlu, Travma cerrahı D,E’den
• Hayatı tehdit eden durumlar gerekli ise hemen tedavi edilir. (örn. tansiyon pnömotoraks)
• Diğer stabilizasyon işlemleri öncesi kontrastlı tüm vücut BT çekimi başlatılır ve eş zamanlı sıvı tedavisi vs. devam
• Travma cerrahı ekip lideridir. Bilgisayarlı tomografinin pelvise kadar yeterli mi yoksa tepeden tırnağa kadar mı çekileceğinin talimatını verir ve çekim yapılır

Algoritmadan da anlaşılacağı gibi ekteki resimde görülen Bilgisayarlı tomografili resüsitasyon odası laparatomi dahil her türlü girişime olanak sağlayacak şekilde dizayn edilmiş.

Yazarların özellikle sürelerle ilgili ciddi iddiaları var. Şöyle ki:

• BT nin tamamlanma süresi 4 dk (S.D±5.71).
• Hastanın gelişi ile BT başlangıcı arası 8 dk (S.D. ±5.7)
• Hastanın gelişi ile tanının konması arası 13 dk (S.D. ±8.4)
• Hastanın gelişi ile hayatı tehdit eden yaralanmaların tanısı arası 15 dk
• Hastanın gelişi ile operasyon/YBÜ arası eski sisteme göre 87 dk’dan 38 dk’ya (S.D.±19.1) inmiş

Yine sonuçlardan yola çıkarak yazarlar bu algoritma ile değil direk grafi USG’ye bile artık ihtiyaç kalmayacağını ve hasta için yapılan stabilizasyon işlemlerinin Bilgisayarlı tomografi çekimi ile eş zamanlı yapılabiliyor olunması nedeniyle “stabil olmayan hastaya Bilgisayarlı tomografi çekilmez” kriterinin de ortadan kalkacağını ileri sürmekteler. Hastalara KPR yaparken bile eş zamanlı bilgisayarlı tomografi çekilebileceğini belirten yazarlar bu yeni algoritma ile mortalitelerinin eski sistemleriyle karşılaştırıldığında %15’ten %8’e düştüğünü belirtmekteler.

Makale özellikle kısalan süreler ve hasta konforu ile ilgili dikkat çekici sonuçlar elde etmiş. Ancak yıllardır süre gelen radyasyon maruziyeti, fiyat fayda dengesi ya da çekim esnasında sağlık personelinin nasıl korunduğu veya ne kadar etkilendiği ile ilgili herhangi bir veri yazıda bulunmuyor.

Aslında acil servis mimarisinde görüntüleme merkezinin ulaşımı rahat yakında bir yerde olmasından her zaman bahsedilir ama resüsitasyon odasının içinde olması konusunda şimdilik bir kılavuz önerisi yok ama yakın gelecekte böyle bir şey olur mu? Şahsi fikrim olacağı yönünde. Benim gibi birçok acilcinin yazıda belirtilen hasta grubunu tomografi çekimi için resüsitasyon odasından çıkarırken, transport esnasında bir aksilik çıkmaması için ne kadar çok endişelendiğini tahmin edebiliyorum. Sırf bunun için bile resüsitasyon odasında Bilgisayarlı Tomografi bulunması fikri bana makul geliyor. Acaba yeni Acil Servis inşası düşünen bölümler böyle bir şey düşünür mü? Ne dersiniz?