Etanol toksik alkol alımında, alkol dehidrogenaz enzimine daha yüksek afinite ile bağlanarak toksik alkol oluşumunu yarışmalı olarak bloke eder. Diğer toksik alkoller için de kullanılıyor olsa da, en başta kullanımı metanol ve etilen glikol alımıdır. Günümüzde etanol spesifik alkol dehidrogenaz blokeri olan fomepizole erişimin olduğu ülkelerde ikinci tercih antidot olarak gösterilmektedir.

Mekanizma :

• Metanol ve etilen glikolün kendisi değil, metabolitleri toksiktir. End organ hasarı veya ölüme yol açan bu metabolitlerin oluşumu için alkol dehidrogenaz gereklidir.
• Metanol = endüstriyel çözücü madde.
• Metanol öncelikle karaciğerde alkol dehidrogenaz enzimi ile formaldehite, sonrasında da formik aside dönüşerek anyon gapli metabolik asidoza ve geri dönüşümsüz oküler toksisiteye neden olur.
• Artmış anyon gap metabolik asidozun nedeni oluşan formik asit ve laktik asittir. Asidozis kan beyin bariyerinin bozulmasına neden olarak oluşan yan ürünlerin santral sinir sistemine geçişine olanak verir. Bu da Parkinsonizm, transvers miyelit, bazal ganglion kanamasına neden olur.
• Etilen glikol = antifriz, yağ çözücü ve temizleyicilerde bulunur. Kokusuz ve tatlıdır.
• Etilen glikol karaciğerde alkol dehidrogenaz enzimi ile glikoaldehite, sonrasında aldehit dehidrogenaz aracılığı ile glikolik asit, ve sonrasında glioksilik asit ve oksalik asite dönüşür. Oksalik asit serum kalsiyumu ile birleşerek böbrekte kalsiyum oksalat taşları oluşturarak nefrotoksisiteye yol açar. Nörolojik etkileri koma, nöbet, kas spazmları, ekstraoküler kas felcidir. Taşikardi, hiperventilasyon, ARDS, kalp yetmezliğinin yanı sıra, oluşan hipokalsemiden ötürü QT uzaması meydana gelebilir.
• Her ikisi de geri dönüşümsüz santral sinir sistemi toksisitesine neden olur.

Artmış anyon gap metabolik asidoz nedenlerinin kısaltması olan MUDPILES’taki M harfi metanol alımının E harfi ise etilen glikol alımının kısaltmasıdır.

Tedavide amaç:

• Hastaya alkol dehidrogenaza yüksek afinitesi olan etanol verilerek metanol ve etilen glikol metabolizması yarışmalı olarak inhibe edilip Ana bileşenlerin toksik metabolitlerine dönüşmesini engellemek.

Kimlere tedavi verilmeli:

• Serum metanol veya etilen glikol düzeyi > 20 mg/dL olanlar.
• Yakın zamanda toksik alkol alımı olanlar
• Osmolar gap > 10 mOsm olanlar
• Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile birlikte toksik alkol zehirlenmesi şüphesi:

–  Arteryal pH < 7.3

–  Serum bikarbonat düzeyi < 20 mOsm/L

–  Serum osmolar gap > 10 mOsm/L

–  Kalsiyum oksalat kristalleşmesi

Hedef:

• 100-150 mg/dL serum etanol konsantrasyonuna ulaşmak.

Uygulama :

• Etanol 100-150 mg/dl (22-33 mol/L) kan konsantrasyonuna ulaşmak için oral, nazogastrik veya intravenöz yolardan uygulanabilir.
• Kronik alkol kullanımı alanlar ve hemodiyaliz hastaları için doz ayarlaması yapılmalıdır.
• Hedef değere ulaşılıp bu değerin sürdürüldüğünü görebilmek için serum etanol konsantrasyonu her 1-2 saatte bir tekrar değerlendirilmelidir.
• Hastanın venöz kan gazı takip edilmelidir.

Oral veya nazogastrik :

• Yükleme dozu : 70 kg erişkinde 4 ml/kg %20 etanol, 1,8 ml/kg %43 etanol, veya 3 x 40 ml votka shot. (Hala etkisi altındaysa gerek yok).
• İdame : 0,4-0,7 ml/kg %20 etanol, 0,2 – 0,4 ml/kg/saat %43 etanol, veya saat başı 40 ml shot.

İntravenöz :

• Yükleme dozu : 8 ml/kg %10 etanol.
• İdame : 1-2 ml/kg/saat %10 etanol.
• Bulunduğunuz merkeze bağlı olarak eczacı bunu ayarlamalıdır aksi takdirde 100 ml %100 etanole 900 ml %5 dekstroz eklenmesi ile hazırlanabilir.

Oluşabilecek yan etkiler:

• Santral sinir sistemi depresyonu
• Hipoglisemi (azalmış glukoneogenez)
• Bulantı ve kusma
• Flebit ve hipertonik hiponatremi (iv yoldan verildiğinde)

Antidot tedavisi ne kadar süre ile devam etmelidir?

• Tedavi verilmediği durumda etilen glikolün yarı ömrü 3-9 saattir. Alkol dehidrogenaz inhibisyonu varlığında bu süre 17 saate kadar uzar.
• Metanol böbrekler ile elimine edilmez ve etilen glikolden daha yavaş elimine edilir. Alkol dehidrogenaz inhibisyonu varlığında yarı ömrü 30-54 saattir.
• Hemidiyaliz ve antidot tedavisi birlikte verildiğinde, metanol ve etilen glikolün yarı ömürleri 2,5-3,5 saate geriler.
• Serum etilen glikol düzeyi < 20 mg/dL olup klinik bulgular düzelene kadar veya toksik alkol hemodiyaliz ile tamamen temizlenene kadar etanol tedavisini sürdürün.

Önemli:

• İdame dozu her hasta için değişkenlik gösterir.
• Pediatrik hastalarda hipoglisemiye neden olabileceğinden kan şekeri takip edilmelidir.

Kaynaklar:

1. Foamem.com
2. Lifeinthefastlane.com
3. Jeanna M. Marraffa, Pharm.D., DABAT; Victor Cohen, Pharm.D.; Mary Ann Howland. “Antidotes for Toxicological Emergencies”. Medscape.
4. www.emdocs.net

*Öne çıkarılmış görsel deviantart‘tan alınmıştır.