Sağlıklı bir insanın yaşamını idame ettirebilmesi için yeterli olan atmosferdeki oksijen oranı, bazı hastalar için yeterli olamayabilmektedir. Günlük iş akışımızda defalarca karşılaştığımız bu hasta grupları, aldıkları ilaç tedavisi yanında evde O2 tedavisi de almak durumunda kalabilirler.

Bu yazımızda, kimileri için zor bir süreç olarak algılanan evde oksijen tedavisinin formlarından biri olan “Uzun Dönem Oksijen tedavisi (LTOT)” ve bu tedaviye ait bilinmesi gerekenlerden bahsedilecektir.

Yazının temelini oluşturan kılavuz, geçtiğimiz aylarda Thorax dergisinde yayınlanmış olup, British Thoracic Society tarafından hazırlanmıştır. Kılavuzun orijinal haline ulaşmak için burayı tıklayınız.

Genel Bilgilendirme;

KOAH, interstisyel akciğer hastalıkları, kistik fibrosiz, pulmoner hipertansiyon, nöromuskuler ya da göğüs duvarı hastalıkları, ileri kardiyak yetmezlik, kanser, son dönem kardiyorespiratuar hastalık vb. hastalıklara sahip pek çok hasta diğer insanlardan farklı olarak evlerinde oksijen tedavisi almak zorundadır.

Evde oksijen tedavi şekilleri;

1. Uzun dönem oksijen tedavisi (LTOT)

2. Noktürnal oksijen tedavisi (NOT)

3. Ambulatuvar oksijen tedavi (AOT)

4. Palyatif oksijen tedavisi (POT)

5. Kısa, atak durumlarında oksijen tedavisi (SBOT)

Kılavuz hakkında:

Kılavuzun hazırlık aşamalarına ait taramalar ilk kez 2012 yılında başlamış. Taranan literatür, 2014 yılında tekrar değerlendirilerek güncellenmiş ve; ilk taramadan elde edilen 1392, ikinci taramadan 326 özet, kılavuz hazırlayıcılarınca potansiyel kaynaklar olarak kabul edilmiş.

Potansiyel kaynak olarak görülen bu özetlerin 326 + 56 ‘sı (1 ve 2. taramalardan ikinci aşamaya alınanlar) derinlemesine incelemeye tabi tutulmuş.  Alanında uzmanlarca tartışılan veriler, alınan ortak kararlarla kılavuz önerileri haline getirilerek Thorax dergisi haziran sayısında kamuoyuna duyurulmuş.

Kılavuzda yer verilen öneriler için kanıt ve öneri düzey açıklamarı;

Kılavuz maddeleri içinde sıklıkla 7.3 ve 8 kPa (kilopascal) değerleri kullanılmış. Bu birime alışık olmayanlarınız mutlaka olacaktır. Buradan hareketle, kilopascal’ı mmHg’ ya çevirdiğimizde;

7.3 kPa = 54.754504 mmHg

8 kPa = 60.004936 mmHg a denk gelmektedir.

Uzun Dönem Oksijen Tedavisi (LTOT) için Kılavuz Önerileri

• Stabil KOAH’ ı ve istirahat PaO₂  ≤ 7.3 kPa olan hastalarda LTOT, pulmoner hemodinamiği iyileştirir ve sağkalım yararı sağlar. (A)
• LTOT; stabil KOAH’ı ve istirahat PaO₂  ≤ 8 kPa olan hastalarda periferal ödem, polisitemi (hematokrit > %55) ya da pulmoner hipertansiyon varsa düşünülmelidir. (A)
• LTOT; istirahatte iken hiperkapnisi olanlarda, LTOT’ un diğer kriterleri de kapsanıyorsa düşünülmelidir. (B)
• LTOT minimum 15 saat/gün önerilmelidir, ilave yararı için 24 saat/gün’ e kadar çıkılabilir (C)
• İstirahat PaO₂  ≤ 7.3 kPa olan interstisyel akciğer hastalıklı hastalarda LTOT düşünülmelidir. (D)
• LTOT; istirahat PaO₂  ≤ 8 kPa olan interstisyel akciğer hastalıklı hastalarda periferal ödem, polisitemi (hematokrit > %55) ya da pulmoner hipertansiyon kanıtları varsa düşünülmelidir. (D)
• İnterstisyel akciğer hastalıklı ciddi nefes darlıklı hastalarda POT düşünülebilinir. (GPP)
• İstirahat PaO₂  ≤ 7.3 kPa olan Kistik fibrozis’li hastalarda LTOT düşünülmelidir. (D)
• LTOT; istirahat PaO₂  ≤ 8 kPa olan Kistik fibrozis’li hastalarda periferal ödem, polisitemi (hematokrit > %55) ya da pulmoner hipertansiyon kanıtları varsa düşünülmelidir. (D)
• PaO₂  ≤ 8 kPa olduğu idiopatik pulmoner hipertansiyon’ luları da içeren Pulmoner Hipertansiyon hastalarında LTOT düşünülmelidir. (D)
• Tip2 solunum yetmezliğine sebep olan göğüs duvarı yada nöromusküler hastalıklarda tedavi seçeneği olarak NIV (noninvazif ventilasyon) düşünülebilir. NIV ile düzeltilemeyen hipoksemili hastalarda ilave LTOT ihtiyacı olabilir. (D)
• İstirahat PaO₂  ≤ 7.3 kPa olan ileri kardiyak yetmezlikli hastalarda LTOT düşünülmelidir. (D)
• İstirahat PaO₂ ≤ 8 kPa olan ileri kardiyak yetmezlikli hastalarda periferal ödem, polisitemi (hematokrit > %55) veya ekg ya da ekokardiyogramda pulmoner hipertansiyon kanıtları varsa; LTOT düşünülmelidir. (D)
• Pulse-oksimetri ile ölçülen istirahat SpO₂  ≤ %92 olan hastalara LTOT uygulanabilirliğini değerlendirmek üzere kan gazı ölçümü istenmelidir. (C)
• Periferal ödem, polisitemi (hematokrit > %55) ya da pulmoner hipertansiyona ait klinik kanıtlara sahip hastalarda SpO₂  ≤ %94 ise, istirahat PaO₂ değerinin ≤ 8 kPa olduğu ayrımını yapmak üzere LTOT değerlendirmesi istenmeli. (GPP)
• LTOT değerlendirmesi sırasındaki oksijen titrasyonunda, farklı oksijen akım oranlarındaki PaCO₂ ve pH ölçümlerinde; kapiller gan gazı örneklemesi, AKG örneklemesi yerine kullanılabilir. (A)
• Belirgin klinik stabilite dönemi sırasında LTOT açısından değerlendirilen hastalarda LTOT gereksinimi olduğuna karar vermeden önce en az 3 hafta ara ile 2 AKG bakılmalıdır. (B)
• LTOT değerlendirmesi sırasındaki oksijen titrasyonunda, farklı oksijen akım oranlarındaki PaCO₂ ölçülmesinde (tek başına PaCO₂ , pH hariç); kutanöz kapnografi , AKG örneklemesi yerine kullanılabilir. (A)
• LTOT açısından değerlendirilen hastaların uygunluğunda ilk değerlendirme, arteryel kan gazı (AKG) örneklemesi kullanılarak olmalıdır (A)
• Potansiyel LTOT gereksinimli hastaların değerlendirilmesi tek başına pulse oksimetri ile olmamalıdır. (D)
• LTOT değerlendirmesi sırasında solunmusal asidoz ve/veya > 1 kPa (7.5 mmHg) lik PaCO₂ artışı gelişen hastalar klinik olarak unstabil hastalığa sahip olabilir. Bu hastalar, 4 hafta sonra ileri tıbbi optimizasyon ve tekrar değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. (GPP)

LTOT Akım Hızları

• LTOT için uygun bulunan hastalara 1 L/dk akım hızında başlanmalı ve SpO₂ > %90 oluncaya kadar 1 L/dk ile titre edilmelidir. Dinlenme sırasındaki ≥ 8kPa ‘lık PaO₂ (60 mmHg) hedefinin doğrulanmasında AKG uygulanmalıdır. (B)
• LTOT başlanan hiperkapnik olmayan hastalar, uykuları sırasında; kontrendikasyon yok ise, akım hızlarına 1 L/dk eklemelidirler. (B)
• LTOT başlanan aktif hareketli hastalar egzersizleri sırasında artan akım hızı gereksinimini değerlendirmede, ambulatuvar oksijen değerlendirmesi almalıdır. (B)
• Kognitif, vizüel ya da koordinasyon bozukluklu LTOT başlanmış hastalar kendi akım hızlarını güvenle manipüle edemeyebilir; Tek bir akım hızı üzerinden idame ettirilmelidir. (GPP)
• Hedef PaO₂ değerine gelinceye kadarki oksijen titrasyonları için akım hızları 20 dakikalık aralarla arttırılabilir. (GPP)

LTOT’ lu hastaların takibi

• LTOT hastaları, LTOT verildikten 3 ay sonra; halen endike/terapotik olduğundan emin olunmak üzere Kan gazları ve akım hızlarını içeren değerlendirme ile izlenmelidir. (A)
• LTOT hastaları, ilk 3 aylık izlem sonrası; 6-12 aylık ev ya da ev-hastane vizit kombinasyonundan biri ya da ikisi ile izleme alınmalıdır. (D)
• LTOT alan tüm hastalar 4 hafta içinde evlerinde, evde oksijen tedavisi deneyimi olan uzman hemşire ya da sağlık profesyoneli tarafından ziyaret edilmelidir. Ziyaretler potansiyel risklerin vurgulanmasını ve hasta ile bakıcısının eğitiminin pekiştirilmesini sağlamalıdır. (GPP)

Bu yazı, kaynak edinilen kılavuzun birebir ve tam çevirisi değildir. Tüm önerileri görmek için yazı başında verilen link yardımıyla ulaşabileceğiniz kılavuzu incelemeniz tavsiye edilir.