Günlük pratik uygulamalarımızda bir çok yolla değerlendirdiğimiz oksijenizasyonun özel öneme sahip bir oranlaması vardır ki, klinik süreci belirler. PaO2/FiO2 oranı olarak bilinen bu hesaplama, bugünkü yazımın konusunu oluşturmaktadır.

Sıklıkla ventile edilmiş hastaların değerlendirmesinde kullanılan PaO2/FiO2 oranının, normal aralığı 300-500 mmHg’dır. 300 mmHg olması anormal gaz değişimlerinin varlığının habercisidir. 200 mmHg’nın altına indiğinin saptanması “Ciddi Hipoksemi”yi işaret eder.

PaO2, arteryel oksijen basıncı olup, arteryel kan gazı değerlendirmesi ile saptadığımız plazmadaki oksijen çözünmüşlüğüdür.

FiO2, Fraction of Inspired Oxygen anlamına gelen bir kısaltmadır. Solunan her 100 birim hava molekülü içindeki toplam oksijen molekülünü gösteren ölçümdür.

PaO2/FiO2 oranı günümüze değin özellikle de akciğer hasarını değerlendirmek için kullanılmış, çeşitli kılavuzların da temel yapı taşını oluşturmuştur. Acilci.net’te de yer verdiğimiz Berlin kriterleri de bunlardan biridir. Hatırlanacağı üzere, 1994’te hayatımıza giren AECC kriterlerinin, yeni Berlin kriterlerine dönüşümü günümüz ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu) değerlendirmelerimize de yön vermiştir. (Geçmiş tarihli ilgili yazımıza ulaşmak için lütfen tıklayınız… )

Hipoksi’ye bağlı hücresel tolerans değişkenlik gösterir. Örneğin, beyin hücrelerinin 4-6 dakikalık süreçte verdiği geri dönüşümsüz hasarı başlatan benzer hipoksik stres; geri geldiği takdirde, iskelet kaslarının 30 dakika sonunda tam olarak düzelmesine sebep olur.

FiO2 nasıl hesaplanır?

Tahmini FiO2 değeri:  21 + (L/dk Oksijen x 4) = % değer

Örnek: 4 L/dk O2 verilen bir hasta için FiO2 = 21 + (4 x 4) = %37 = 0,37

Genel kültür bilgilerimizden ya da daha iyi ihtimalle okul yıllarımızdan hatırlanacağı üzere “Dalton Kanunu” na göre bir gaz karışımı basıncı içeriğinde bulunan her bir bileşenin ayrı ayrı basınçlarının toplamıdır. Yine aynı bilgilerimize göre, atmosfer basıncı 760 mmHg iken soluduğumuz hava içinde; %78 Azot, % 21 Oksijen, %0.03 Karbondioksit bulunur. Fi=2 hesaplamalarımızda kullanılan “21” değeri bu detaydan gelmektedir.

Bu bilgiler doğrultusunda, PaO2/FiO2 oranının kullanıldığı ve akciğer hasar değerlendirmemizi tanımlayan Berlin kriterlerini tekrar hatırlayacak olursak;

Sonuç olarak, Periferik dokuların metabolik gereksinimlerini sağlamakta yetersizliğe neden olan bir oksijenizasyonu değerlendirirken arteryel oksijen saturasyonu (SaO2), arteryel oksijen basıncı (PaO2), alveolar oksijen gradiyenti (PA-a) yanında PaO2/FiO2 oranına da dikkat edilmelidir. Bu oran özellikle de; ARDS olarak bilinen akut inflamatuar diffüz akciğer zedelenmesi sonucu pulmoner kapiller geçirgenliğin artması ve pulmoner bölgeye sıvı geçişi nedeniyle oluşan pulmoner ödem tablosunun değerlendirmesinde çok işlevseldir.