Acil tıp, dünya genelinde, ilk olarak 70’li yıllarda İngiltere ve Amerika’da uzmanlık dalı olarak kabul görmüşken, ülkemizde 1993 yılında resmiyete kavuşmuştur. O zamandan beri ise ülkemizde ciddi anlamda gelişme kaydetmiştir. Hal böyle olunca, içeriği derya deniz olan Acil Tıbbı, resmiyette olmasa da, kendi içerisinde dallara ayrılmaya başlamıştır. Bugün dernekler içerisinde bile farklı komisyonlar görmek mümkündür; toksikoloji, ultrasonografi, kritik bakım gibi..

2013 yılında yayımlanan Acil Tıp Uzmanlık Eğitimi Çekirdek Müfredatı V2.0 gördüğümde¹, daha asistan olmama rağmen, içimde gerçekten bir mutluluk ve heyecan hissetmiştim. Çünkü bu yazının sonunu okuduğumda 5 adet yan dalın öneriler kısmına eklendiğini görmüştüm (çocuk acil, toksikoloji, kritik bakım, afet tıbbı, travma ve acil cerrahi, uluslararası acil tıp). Benim de tez konum ve ilgi alanım o dönemler kritik bakım üzerine olduğu için oldukça sevinmiştim.

O dönemden sonra ise bu konu, resmi yollardan bir daha açılmadı ve 2016 yılında yayımlanan çekirdek müfredat V2.1′ de² öneriler kısmından da kaldırıldı. Sağlık Bakanlığı Bilgi Edinme Servisine sorduğum sorunun yanıtı ise durumu özetlemekte: ihtiyaç duyulmadığı için acil tıp yan dalları ile ilgili herhangi bir çalışma yoktur.

Peki dünyada durum nedir; aşağıda farklı kıtalardan almaya çalıştığım bazı ülkelerin konuyla ilgili yaklaşım ve uygulamaları mevcuttur.

Amerika

Her zaman olduğu gibi bu konuda da lider konumda kendisi, çünkü neredeyse her akademik acil servisin birden fazla yan dalı eğitimi mevcut. En son 2014 verilerini içeren aşağıdaki tablo³ bu konuda ne kadar ileride olduklarını gösteriyor.

Bunlardan resmi olarak American Board of Emergency Medicine (ABEM)⁴ tarafından tanınan 9 adet yan dal mevcut (birkaçı aşağıda işaretli). Bunlardan ilk kurulanı; 1991 yılında pediatrik acil, daha sonra 1992 yılında ise spor hekimliği ve medikal toksikoloji.⁵ ABEM’ e mail yoluyla ulaştığımda ise; diğer branşların ilgili kurumlarına başvuru yapılarak 4 farklı yan dalın daha resmi olarak yapılabildiğini söylediler.

Yan dal eğitimine çok benzeyen ama adı farklı olan diğer uygulama, çift eğitim müfredatı⁶; bu yöntem ile yine daha fazla süre eğitim görerek, acil tıp yanı sıra aile hekimliği, iç hastalıkları, yoğun bakım, anestezi veya pediatriyi beraber okuyabiliyorsunuz. Bu şekilde yan dal değil ama çifte uzmanlık belgeniz oluyor.

Kanada

Burada da yine her akademik acilde bir veya daha fazla yan dal eğitimi mevcut. Esas fark, Kanada’da asistanlık süresince de bu eğitimi tamamlayabiliyor olmanız. Daha çok, son sene veya asistanlık sonrası önerilse de, bence yine de büyük avantaj. Yukarıdaki tablo³ dışında son dönemde yeni açılan yan dal eğitimleri de mevcut.⁷

Canadian Association of Emergency Physicians ile görüşmem sonrasında acil tıpta onaylı 2 adet yan dal olduğunu söyleseler de (çocuk acil, yoğun bakım), aynı kurumun web sitesinde asistan bölümünce yayınlanmış birden çok eğitim modeli mevcut (fellowship, graduate, diploma, and self-made programs). ⁸

İngiltere

Resmi olarak tanımlanan şuan için 2 tane yan dal eğitimi mevcut. 2001 yılında başlanan  çocuk acil ve hastane öncesi acil tıp eğitimi ile yan dal yapılabiliyor. 2014 yılı verileri, İngiltere’de çocuk acil yan dal hekimlerinin %65’inin acil tıp hekimi olduğunu göstermektedir.⁵

Uzmanlık ve yan dal eğitimlerini belirleyen General Medical Council ile görüşmem sonrası yine burada da çift eğitim müfredatı ile hem acil tıp hem de yoğun bakım eğitiminin beraber tamamlanabildiğini öğrendim.

Suudi Arabistan

2004 yılında ilk olarak 4  kişinin acil tıptan mezun olması ile başlayan süreç, Suudi Arabistan’da hızla ilerlemiş. Şuan ülkenin birçok yerinde acil tıp bulunmakta ve gelişmekte. Saudi Commission for Health Specialties (SCHS) tarafında onaylı şuan için 1 adet acil tıp yan dalı bulunmakta, o da çocuk acil. Fakat acil tıp üzerine 2 yıl daha okuyarak yoğun bakım uzmanlığı da alabiliyorsunuz.⁹ Yine SCHS’nin yayınlamış olduğu 2015 rehberinde 5 tane yan dal önerisi mevcut.¹⁰

Saudi Board of Emergency Medicine program direktörü ile iletişime geçtiğimde, yurt dışında eğitimlerini tamamlamış bazı hekimlerin diğer yan dalları da kurma hazırlığında olduğunu öğrendim;

• Afet tıbbı (5 acil hekimi-başlama planlanıyor)
• Hastane öncesi (5 acil hekimi-başlama planlanıyor)
• Simülasyon (4 acil hekimi)
• Toksikoloji (5 acil hekimi)
• Acil ultrasonografi (6 acil hekimi-başlama planlanıyor)

EMERGENCY MEDICINE RESIDENTS’ ASSOCIATION (EMRA)

Yaklaşık 15.000 bin üyesi olan ve 1974’te kurulan bu kurum (kısaca Acil Tıp Asistanları Derneği) tarafından 2016 yılında yayımlanan yan dal rehberi¹¹, acil tıpta şu an itibariyle yapılan bütün yan dal eğitimlerini göstermektedir.

Ülkemizde Acil Tıbbın Geleceği

Her iki acil tıp derneğinden de bir süre önce hem düşünceleri hem de plan ve projeleri konusunda fikir talep ettim.

Türkiye Acil Tıp Derneğinin görüşü bu konuda olumlu. Bir süre önce konu ile ilgili Sağlık Bakanlığına resmi olarak başvurduklarını belirttiler. Hatta yazıyı bana da gönderdiler ve tekrar konunun gündeme gelmesi için yeni bir çalışma daha yapacaklarını ifade ettiler. Bakanlığa ilk verilen yazıda talep edilen yan dallar ise aşağıda yer almaktadır;

1. Çocuk Acil Tıp
2. Klinik Toksikoloji
3. Afet Tıbbı

Acil Tıp Uzmanları Derneği henüz bana dönüş yapmadılar fakat cevap alır almaz onu da ekleyeceğim.

Acil Tıp birçok hekim için sonu gelmeyen bir alan olarak görülmekte ve bu yüzden bazı korkuların önüne geçilememektedir. Yan dal eğitimi acil servisleri parçalayan veya hekimleri oradan uzaklaştıran bir yön olmaktan ziyade ilgiyi, beceriyi ve sahiplenmeyi arttıran bir yönelim olacaktır. Ülkemiz koşulları göz önüne alındığında ise 3 önemli yan dalın acilen kurulması düşünülmelidir;

Afet tıbbı,

Hastane öncesi acil bakım,

Çocuk acil veya kritik bakım.

Yazarın yorumu

Kaynaklar

1. TC Sağlık Bakanlığı . . . http://www.tuk.saglik.gov.tr/muf2/acil_tip.doc. Accessed January 19, 2017.
2. TC Sağlık Bakanlığı . . . http://www.tuk.saglik.gov.tr/muf2.1/acil_tip/acil_tip_mufredat_v.2.1.pdf. Accessed January 19, 2017.
3. Thoma B, Mohindra R, Woods R. Enhanced training in emergency medicine: the search and application process. CJEM. 2015;17(5):565-568.
4. ABEM . . . https://www.abem.org/public/subspecialty-certification/subspecialty-certification. Accessed January 19, 2017.
5. Maitra S, Christian M, Aks S. Subspecialisation in emergency medicine: An international perspective. Emerg Med Australas. 2016;28(4):465-467.
6. ABEM . . . https://www.abem.org/public/emergency-medicine-training/combined-training-programs. Accessed January 19, 2017.
7. CAEP . . . http://caep.ca/sites/caep.ca/files/caep/images/frcpc_em_program_profiles_2013.pdf. Accessed January 19, 2017.
8. CAEP . . . http://caep.ca/CAEPFellowshipDirectory. Accessed January 19, 2017.
9. SCHS . . . http://ngha.med.sa/English/Professionals/pgme/Pages/FellowshipPrograms.aspx. Accessed January 20, 2017.
10. SCHC . . . http://www.scfhs.org.sa/Media/OtherPublications/Documents/Medical%20Guide%20Complete%2031.3.15.pdf. Accessed January 20, 2017.
11. EMRA . . . https://www.emra.org/uploadedFiles/EMRA/EMRA_Publications/EMRA_FellowshipGuide_v2_0117.pdf. Accessed January 20, 2017.