Acil servislerimizde en sık karşılaştığımız durumlardan birisi bulantı ve kusma şikayeti ile gelen hastalardır. Bu hastalar, triaj alanında veya yeşil alanda muayene beklerken bazen oldukça huzursuz ve ajite oluyorlar. Birçoğumuz bu tür hastaların veya yakınlarının, ‘bu halde sıra beklemek istemiyoruz, en azından bekleme sürecinde bir ilaç verseniz olmaz mı?’ sorusuyla karşılaşmışızdır. Marc Culver’ın ALİEM’deki yazısında da sorduğu gibi: Peki böyle birşey mümkün mü? Mesela triaj hemşiresinin elinde etkin güvenli bir ajan olsa, bu tür durumlarda işe yaramaz mı?

BULANTI – KUSMA

Bulantı ve kusma; acil servise başvuru sebepleri arasında ilk sırada gelen sebepler arasındadır. Bu sebepledir ki; Ondansetron Amerika’da acil serviselerde en sık kullanılan ilaçtır (1).

Kusmanın mekanizması tam olarak anlaşılmış olmasa da, kusma merkezinin medulladaki lataral retiküler formasyonda olduğu düşünülüyor (2). Kusma eylemi; kemoreseptör tetikleme alanı (chemoreceptor trigger zone – CTZ), vagal afferent sinirler, serebral kortex ve/veya vestibüler cisimden gelen uyarılar sonrasında, medulladaki nörotransmitterlerin aktivasyonu sonrası gelişir (1-3).

Acil servislerde en sık kullanılan antiemetikler; ondansetron, prometazin, metoklopramid ve proklorperazindir (4). Ondansetronun IV uygulamasından sonra etkisinin başlaması 30 dk. civarındadır (5-6). Hatta 2014 yılında Egerton ve ark.’nın 258 hasta ile yaptı prospektif, randomize çift-kör çalışmada; hastalara ondansetron, metoklopramid ve placebo verilmiş. İlk yarım saat içerisinde hastaların bulantı hissindeki azalma miktarları karşılaştırıldığında 2 ilaç ve placebo arasında anlamlı fark görülmediği kaydedilmiştir (7).

İZOPROPİL ALKOL BUHARI İNHALASYONUNA BAKIŞ

İzopropil alkol buharı inhalasyonu; ilk olarak Güney Amerika halkının bulantıyı kesmek için geliştirmiş olduğu bir yöntemdir. Günümüzde ‘aromaterapi’ olarak da adlandırılan bu yöntem tıp camiasının ilgisini çekmeyi başarmıştır.

Konu gerçekten ilgiyi hakeden bir konudur. Çünkü izopropil alkol; ulaşımı oldukça kolay ve çok ucuz bir maddedir. İnhalasyon yolu ile uygulandığından etkisini çok hızlı göstermektedir. Eğer etkin olduğu yapılacak çalışmalarda gösterilebilirse ve ciddi yan etkileri yok ise acil servisler için oldukça kullanışlı bir ajan olacaktır. Ve eğer bu sayede diğer antiemetiklerin kullanımında azalma sağlanabilirse, bu durum, bu ilaçların yan etkilerinden de kurtulmak anlamına gelecektir.

İzopropil alkolün antiemetik etkisinin mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte, birçok alanda nörotransmitter salınımını artırarak, CTZ’yi aktive ettiği düşünülmektedir (8).

KONU İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR

Yapılmış olan birçok çalışmalarda, izopropil alkolün, bulantıyı %50’nin üzerinde kestiği ve bunu, ondansetron, prometazin ve placebo ile karşılaştırıldığında, çok daha hızlı yaptığı görülmüştür. Bu çalışmaların birçoğunda izopropil alkol buharı inhalasyonunun 10 dk’dan daha az bir süre içerisinde etkisini gösterdiği kaydedilmiştir (5-6-8-9). 2012 tarihli Hines ve ark.’nın postoperatif hastalarda gerçekleştirdiği Cochrane çalışmasında, izopropil alkolün etkin bir yöntem olduğu kaydedilmiştir. Ancak aynı çalışmada izopropil alkolün  placeboya göre daha etkin olduğu her ne kadar gösterilmiş olsada, diğer antiemetiklerden daha az etkin olduğu da belirtilmiştir (10).

Bu konu ile alakalı en güncel çalışma, Beadle ve ark.’nın yaptığı 2015 tarihli randomize, çift kör çalışmadır. Çalışmada acil servise bulantı ve kusma şikayetileri ile gelen hastalara izopropil alkol ve placebo (SF) inhale ettirilmiş. Sonrasında VAS ile hastalarda rahatlama/ memnuniyet ölçülmüş. İzopropil alkol inhalasyou, placebo ile karşılaştırıldığında, çok daha etkin şekilde bulantı ve kusmada azalma sağlamış olduğu ve bunu ilk 10 dk içerisinde yapmış olduğu kaydedilmiş (p <0.001) (11).

İzopropil alkol buharı inhalasyonunun pediyatrik hastalarda kullanımı ile ilgili yeteri kadar çalışma olmadığından önerilmemektedir.

UYGULAMA ŞEKLİ

Yapılan çalışmalarda önerilen uygulama şekli;15 dk’da bir kez olacak şekilde, 3 nasal inhalasyon (ağızdan ekshalasyon). İki kez tekrarlanabilir.

SONUÇ

İzopropil alkol buharı inhalasyonu tedavisi;

• Güvenlidir, erişkinlerde kullanımının rapor edilmiş ciddi bir yan etkisi bulunmamaktadır
• Yapılmış birçok çalışmada etkin olduğu gösterilmiştir
• Acil servisteki diğer antiemetiklerden daha hızlı etki etmektedir
• Triaj alanında veya bekleme alanlarında yardımcı sağlık çalışanları tarafından da uygulanabilir
• Ucuz ve erişimi kolay bir maddedir

Sonuç olarak; izopropil alkol buharı inhalasyonu, şu ana kadar yapılan çalışmalar dikkate alındığında, etkin, güvenli, hızlı, pratik ve ucuz bir tedavi yöntemidir. Bu anlamda acil servisler için çok kullanışlıdır.

İzopropil alkol buhar inhalasyonun acil servislerde rutin kullanıma girebilmesi için; konu ile alakalı yapılacak, etkinlik ve güvenlik çalışmalarının sayısındaki artışın klavuzlara ışık tutacağını düşünmekteyim.

KAYNAKÇA

1. Krakauer EL, Zhu AX, Bounds BC, Sahani D, McDonald KR, Brachtel EF. Case records of the Massachusetts General Hospital. Weekly clinicopathological exercises. Case 6-2005. A 58-year-old man with esophageal cancer and nausea, vomiting, and intractable hiccups.N Engl J Med. 2005; 352(8): 817-25.
2. Leslie S. Zun and Amardeep Singh. Nausea and Vomitting. Rosen’s Emergency Medicine. 7^th edition, pp 149-158, Philadelphia, PA, USA
3. Glare P, Miller J, Nikolova T, Tickoo R. Treating nausea and vomiting in palliative care: a review.Clin Interv Aging. 2011; 6: 243-59.
4. Barlow-Savko E, Forehand B, Carlson JN. Antiemetic use in US EDs.Am J Emerg Med. 2014; 32(1): 89-92.

1. Cotton JW, Rowell LR, Hood RR, Pellegrini JE. A comparative analysis of isopropyl alcohol and ondansetron in the treatment of postoperative nausea and vomiting from the hospital setting to the home. AANA J. 2007; 75(1): 21-6.
2. Winston AW, Rinehart RS, Riley GP, Vacchiano CA, Pellegrini JE. Comparison of inhaled isopropyl alcohol and intravenous ondansetron for treatment of postoperative nausea. AANA J. 2003; 71(2): 127-32.
3. Egerton-Warburton D, Meek R, Mee MJ, Braitberg G. Antiemetic use for nausea and vomiting in adult emergency department patients: randomized controlled trial comparing ondansetron, metoclopramide, and placebo. Ann Emerg Med. 2014; 64(5): 526-532.e1.
4. Pellegrini J, DeLoge J, Bennett J, Kelly J. Comparison of inhalation of isopropyl alcohol vs promethazine in the treatment of postoperative nausea and vomiting (PONV) in patients identified as at high risk for developing PONV. AANA J. 2009; 77(4): 293-9.
5. Merritt BA, Okyere CP, Jasinski DM. Isopropyl alcohol inhalation: alternative treatment of postoperative nausea and vomiting. Nurs Res. 2002; 51(2): 125-8.

10. Hines S, Steels E, Chang A, Gibbons K. Aromatherapy for treatment of postoperative nausea and vomiting.Cochrane Database Syst Rev.2012; 4: CD007598.
11. Beadle KL, Helbling AR, Love SL, April MD, Hunter CJ. Isopropyl Alcohol Nasal Inhalation for Nausea in the Emergency Department: A Randomized Controlled Trial. Ann Emerg Med.2015: DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.annemergmed.2015.09.031