Bir tarlada dolaşırken bilmediğin bir ağaçta büyüyen meyveyi yemeye cürret ettiniz mi?

Bazı meyve ve sebzeleri veya yapraklarını tatmak veya pişirmek isterken herhangi birinin zehirli olup olmadığını merak ettiniz mi?

Ölümcül olan ve kesinlikle dokunulmaması gereken balık ve kabuklu deniz canlıları çeşitleri var mı?

Bu yazı doğal veya olgunlaşmamış şekilde tüketildiğinde potansiyel olarak toksik veya ölümcül olan gıdalar hakkında yazılmıştır. Yazıdaki bitki ya da hayvanların bazısı bize çok aşina iken bazıları pek de alışık olmadığımız türler. Özellikle toksikoloji meraklısı okurlar için ilginç olabileceğini düşündüğümüz bu yazıyı okurken umarım keyif alırsınız.

Kirpi Balığı (Fugu):

Siyanid’ten 1200 kat daha ölümcül zehre sahiptir.  Kirpi balığı dünyadaki en zehirli balık ve ikinci en zehirli omurgalı olarak kabul edilir. (zehirli ok kurbağası ilk olarak kabul edilir). Tek bir balık 30 kişiyi öldürebilecek toksine sahiptir. Ölümcül etkileriyle mücadele için bilinen herhangi bir panzehir yoktur.

Balık, sinir sistemini zayıflatıp inhibe eden diyaframda felce yol açan ve 2 mg kadar düşük konsantrasyonlarda bile ölümlere neden olabilen tetikotrozin içerir. Bu toksinler balığın yumurtalıklarında, karaciğerinde, bağırsaklarında ve derisinde bulunur. Bununla birlikte toksik konsantrasyonu kas dokusunda nispeten düşüktür ve yemek için güvenli kabul edilir. Kirpi balığı Japonyada meşhur bir lezzettir. Sadece lisanslı ve çok yetenekli şefler 3 yıldan fazla süren zorunlu eğitimden geçtikten sonra müşterilerine sunmaları için izin verilir.

Manyok (Yuca) :

Yapraklarındaki ve köklerindeki Siyanojenikglukozid geri dönüşümsüz felce yol açabilir. Başta Güney Amerika, Afrika ve Asya’nın bir bölümünde yetişen bu odunsu çalı tropik ülkelerdeki üçüncü karbonhidrat kaynağıdır. Dünya çapında yarım milyardan fazla için bir diyet lif kaynağıdır. Manyok kökleri ve yaprakları, 2-Siyanojenikglukozid, linamarin ve lotaustralinin toksik seviyelerini içerir. Sadece birkaç parça taze manyok kökü yemek ölümcül olabilir. Yanlış hazırlanmış manyok tüketimi guatr, pankreatit, ataksi ve nörolojik bir bozukluk olan konzo* ile ilişkilidir.  Manyok’taki siyanidi azaltmak için kökleri soyulur, küçük parçalara bölünür ve yıkanıp suda haşlanır. Tapyoka** yapmak için kullanılan işlenmiş manyok unu çok düşük siyanür içermesi nedeniyle yemek için güvenli kabul edilir.

*Konzo, düşük gelirli Afrika ülkelerinin uzak kırsal alanlarındaki salgınlarda görülen salgın bir felç hastalığıdır.

** Tapyoka, Manihot esculenta bitkisinin köklerinden, ekstraksiyon yöntemi ile elde edilen tatsız, kokusuz ve renksiz bir tür nişastadır. gıdalarda koyulaştırıcı madde olarak dünyanın her yerinde yaygın olarak kullanılan bir maddedir. Gultensiz ve hemen hemen proteinsiz bir maddedir.

Liçi:

Toksinler düşük kanşekerine ve akut ensefalopatiye yol açabilir. Liçi ağaçları ve meyveleri Çin’e özgü fakat Hindistan, Güneydoğu Asya ve Güney Afrika’da da yetiştirilmektedir. Liçi tohumları hipoglisin A ve metilentilsiklopropilglisin toksinlerini içerir. Zayıf beslenen kişilerde, olgunlaşmamış Liçi meyvelerinin yenmesi şiddetli hipoglisemi (<70mg/dL) , metabolik bozukluklar, ateş ve beyin disfonksiyonuna neden olabilir. 2013 yılında CDC Hindistan’daki Muzaffarpur’daki açıklanmayan nörolojik hastalıkların ortaya çıkma olasılığını araştırdı. Çiftliklerin olduğu bölgede daha fazla araştırma yapıldı ve 2017’de Lancet Global Health’te bir rapor yayınlandı. Makaleler, Liçi tüketimi ve hipoglisemik ensefolopati arasında ilişki kurdu. Hindistanın bu bölgesinde ki 2 hastaneye kabul edilen 390 çocuğun 122 tanesi (%31) öldü.

Çiğ Acıbadem:

Her bir badem 4 ile 9 mg arası hidrojensiyanid içerir. 50 tane tüketmek ölümcül olabilir. Badem doğada 2 çeşittir, acı ve tatlı. Acıbademler, tatlı bademlerden daha geniş ve daha kısadır. Her ikisi de amigdalin (hidrojensiyanür öncüsü) içerir. Ancak Acıbademlerde hidrojensiyanür seviyesi 40 kat daha yüksektir. (tatlı bademlerde eser miktarda hidrojensiyanür vardır). Küçük dozlarda bile acıbadem çok toksiktir. Zehirli siyanürü yok etmek için ısı işlemi görmelidir.

ABD’de sadece tatlı badem üretilir ve Kaliforniya bunları üreten tek eyalettir (Dünya arzının %82’sini). 2000’li yılların başında tatlı bademlerden dolayı Salmonella salgını meydana gelmiştir. Bu nedenle ABD, Kanada ve meksikada pastörize edilmemiş çiğ bademlerin toplu satışı yasaklanmıştır. Buhar ve ısıyla pastörize edilmediyse propilenoksit denilen kimyasal ile işlem görmüş olmalılar.

Çiğ Kaju:

Zehirli sarmaşığın içerdiği zehiri içerir. Çiğ etiketli kajuların gerçekten çiğ olmadığını ve aslında olgunlaşmış yemiş değil daha tohum olduğunu biliyor muydunuz? Kaju, zehirli sarmaşıkta bulunan urusiyolünü kabuklarından çıkarmak için hafifçe buharda pişirilir. Zehirli sarmaşıklara alerjik veya aşırı hassas olan insanlar çiğ kajuya maruz kaldıklarında ölümcül bir reaksiyon gösterebilirler. Nisan 1982’de Mozambikten ithal edilen ve Pensilvenya’da bir organizasyon tarafından satılan kajular büyük bir dermatit salgınına neden oldu ve CDC tarafından soruşturma başlatıldı. Birkaç kaju paketinde kaju kabuğu parçaları bulundu. Kaju üretilen veya kaju işlemi yapan işletmelerde çalışan kişiler zamanla deri döküntüleri ve dermatit (yoğun pruritus ve kızarıklık; şiddetli vakalarda papül, veziküler ve büller) ile birlikte kaju kabuklarına karşı daha fazla allerji eğilimi gösterirler.

Mango:

Urusiyol içerir ve anaflaksiye neden olabilir. Mangolar tropikal iklimlerde yetiştirilmektedir(Antalya’da da yetiştiriliyor artık). Dünya arzının neredeyse yarısı Hindistan’da yetişir. Çin bu meyvelerinin ikinci en büyük üreticisidir. Mango yaprakları, sapları, kabukları zehirli sarmaşıklarda ve çiğ kajularda bulunun toksin olan urusiyol içerir. Meyve yağları ile fiziksel temas, aşırı duyarlı bireylerde dudak şişmesine, dermatit ve anaflaksiye neden olabilir.

Hint Yağı Çekirdeği:

Kalıcı sinir hasarı ve ölüme yol açabilen toksin enzim olan risin içerir. Hint yağı çeşitli cilt ve saç sorunları için doğal bir çare olarak bilinmektedir. Genellikle musil olarak kullanılır ve pek çok modern tıpta da karşılaşılır. Gıda endüstrisinde, yağ hem katkı maddesi olarak(şekerlemelerde ve çikolatalarda tatlandırıcı olarak) hem de kalıp inhibitörü olarak kullanılır.

Bitkisel yağ hint yağı bitkisinin (ricinus communis) tohumlarını presleyerek elde edilir. Bu tohumlar dünyadaki en zehirli doğal maddelerden biri olan risin içerir. Tek bir mg risin bir insanı öldürebilir ve tek bir hint yağı tohumunun kazara yutulması bir çocuğu öldürebilir. Tohumları toplayan işçiler kazara ölüm ve ciddi yan etkileri önlemek için katı güvenlik kurallarına uymak zorundadırlar. ABD’de üretim sınırlıdır. Yağ çıkarma işlemi sırasında ki ısıtma risini denatürasyon ve deaktivasyona uğratırır.

Küçük Hindistan Cevizi (muskat):

Ağırlıklı olarak Endonezya, Malezya ve Granada’da yetiştirilen muskat çeşitli pişmiş ürünler, et, sos ve tatlı yiyeceklerin lezzetlendirilmesi için yaygın olarak kullanılan kokulu bir baharattır. Ham muskat psikoaktif ve antikolinerjik benzeri etkileri sahip 2-fenilprolen bileşiği olan miristiksin ve elemisin içerir. Mistiriksin bir toksindir ve çiğ muskat aşırı tüketildiğinde zehirlenmeye neden olabilir. Gençler tarafından diğer ilaçlarla birleştirilip kasıtlı olarak kötüye kullanılmasıyla ilgili çok sayıda rapor vardır. Bir veya üç tane tam muskat (veya 5-15 gr rendelenmiş) tüketmek 3-6 saat içinde baş dönmesi halüsinasyonlar ve muskat psikozu diye adlandırılan akut zehirlenmeye neden olabilir. Ayrıca çarpıntıya, genel vucud ağrısına ve ölümle sonuçlanabilen konvülzyonlara neden olabilir. Belirtiler birkaç gün sürebilir.

Patates:

Glikoalkanoid içerir. Yeşil kabuklarını yemek akut toksikasyona sebep olabilir. Patates dünya çapında en çok tüketilen dördüncü gıda ürünüdür ve bir çok ülkede temel gıdadır. Çin dünya arzının %25’ini karşılar, sonra Rusya, Hindistan ve ABD takip eder.

Glikoalkaloidler (solanin ve chaconine) patateslerin yaprakları,sapları, filizleri ve yumrularında bulunan toksik bileşiklerdir. Işık, fiziksel hasar ve zamana maruz kalma glikoalkaloid içeriğini (12-20 mg/kg’dan 1500-200 mg/kg ‘a) önemli ölçüde arttırır. Ve patates üzerinde yeşilimsi bir renk belirir. Patates kızartması ve cipsi gibi ticari ürünlerin tüketimi arttıkça işlem için kullanılan patates içim gıda güvenliği kaygısı giderek artmaktadır.

Yüksek glikoalkaloid seviyelerine sahip patatesleri yemek kramp, kusma, ishal, konfüzyon, baş ağrısı, nörolojik problemler ve hatta akut toksisite vakalarında ölüm görülebilir. Ölümcül doz 3-6 mg/kg vucud ağırlığı olarak hesaplanmaktadır.

Japon Yıldız Anasonu:

Kuvvetli nörotoksin olan anistatin içerir. Japon Yıldız Anasonu, çin yıldız anasonu ile karıştırılmamalıdır. Çin versiyonu, bir çok kültürde kullanılan popüler bir baharattır. Öte yandan Japon versiyonunda anistatin, ishal , kusma, nöbetler, hızlı göz hareketleri ve solunum felci gibi ciddi nörolojik ve gastrointestinal rahatsızlıklara neden olabilen oldukça toksik bir bileşen içerir. Eylül 2003’de FDA Japon ve Çin versiyonlarını ayırt edene kadar yıldız anasonunun her iki versiyonunda demlenmiş çaylarını içmemek üzere tüketicilere bir tavsiye yayınladı.

Mantar:

Dünya genelinde mantardan dolayı ölümlerde %90’ından sorumlu olan “köy göçüren mantarıdır”. En ölümcül 2 mantar çeşidi “ölüm kapağı”’da denilen köy göçüren mantarı (amanita phalloides) ve “Yıkıcı Melek” (amanita ocreata)’dir. Birinci toksik bileşik, mantarların amanita cinsinde bulunan tüm amatoksinlerin en öldürücü olduğu düşünülen alfa-amanitindir.

Alınan 6-12 saat içindeki belirtiler arasında şiddetli karın ağrısı, kusma ve kanlı diyare (şiddetli dehidratasyona, yoğun susuzluğa ve idrar çıkışında azalmaya neden olma) sayılabilir. Karaciğer ve böbrek yetmezliği yanı sıra merkezi sinir sisteminde hasar kısa bir süre sonra ortaya çıkar. Zehirlenme vakalarının yarısından çoğunda durum komaya ve ölüme neden olur.

2016 yılında Kaliforniya zehir kontrol sistemi 1 yıl içinde Kaliforniyada eyalet çapında tehlikeli doğada bulunan mantar (vahşi) yiyen 670’den fazla vaka bildirildi. Deve dikeninde bulunan intravenöz slibinninden türetilen muhtemel bir panzehir avrupada onaylanmıştır ve şuan ABD’de klinik araştırmalara tabi tutulmaktadır.

Kaynaklar

1.  https://www.medscape.com/slideshow/toxic-foods-6009263?src=WNL_infoc_171203_MSCPEDIT_meddev&uac=199049FY&impID=1494100&faf=1#1
2. Pufferfish. National Geographic Society.https://www.nationalgeographic.com/animals/fish/group/pufferfish/ Accessed October 30, 2017.
3. Ohio State University. Researchers get to the root of cassava’s cyanide-producing abilities. ScienceDaily. May 14, 2003. www.sciencedaily.com/releases/2003/05/030514080833.htm Accessed November 1, 2017.
4. Cereda MP, Mattos MCY. Linamarin: the toxic compound of cassava. J Venom Anim Toxins. 1996;2:6-12.http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0104-79301996000100002 Accessed
5. Jørgensen K, Morant AV, Morant M, et al. Biosynthesis of the cyanogenic glucosides linamarin and lotaustralin in cassava: isolation, biochemical characterization, and expression pattern of CYP71E7, the oxime-metabolizing cytochrome P450 enzyme. Plant Physiol. 2011;155:282-292.
6. Isenberg SL, Carter MD, Hayes SR, et al. Quantification of toxins in soapberry (sapindaceae) arils: hypoglycin A and methylenecyclopropylglycine. J Agric Food Chem. 2016;64:5607-5613.
7. Shrivastava A, Srikantiah P, Kumar A, et al.; Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Outbreaks of unexplained neurologic illness – Muzaffarpur, India, 2013-2014. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2015;64:49-53.
8. Shrivastava A, Kumar A, Thomas JD, et al. Association of acute toxic encephalopathy with litchi consumption in an outbreak in Muzaffarpur, India, 2014: a case-control study. Lancet Glob Health. 2017;5:e458-e466.
9. Lee J, Zhang G, Wood E, Rogel CC, Mitchell AE. Quantification of amygdalin in nonbitter, semibitter, and bitter almonds (Prunus dulcis) by UHPLC-(ESI)QqQ MS/MS. J Agric Food Chem. 2013;61:7754-7759.
10. Toomey VM, Nickum EA, Flurer CL. Cyanide and amygdalin as indicators of the presence of bitter almonds in imported raw almonds. J Forensic Sci. 2012;57:1313-1317.
11. Shragg TA, Albertson TE, Fisher Jr CJ. Cyanide poisoning after bitter almond ingestion. West J Med. 1982;136:65-69.
12. Abraham K, Buhrke T, Lampen A. Bioavailability of cyanide after consumption of a single meal of foods containing high levels of cyanogenic glycosides: a crossover study in humans. Arch Toxicol. 2016;90:559-574.
13. Chaouali N, Gana I, Dorra A, et al. Potential toxic levels of cyanide in almonds ( Prunus amygdalus), apricot kernels ( Prunus armeniaca), and almond syrup. ISRN Toxicol. 2013;2013:610648.
14. Siegner C. Chemical-free process approved for pasteurizing CA almonds. Food Safety News. September 8, 2015. http://www.foodsafetynews.com/2015/09/chemical-free-process-approved-for-pasteurizing-california-almonds/#.WfolsVtSyLs Accessed November 1, 2017.
15. Centers for Disease Control (CDC). Dermatitis associated with cashew nut consumption – Pennsylvania. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 1983;32:129-30.https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00001269.htm Accessed on November 1, 2017.
16. Marks JG Jr, DeMelfi T, McCarthy MA, et al. Dermatitis from cashew nuts. J Am Acad Dermatol. 1984;10:627-631.
17. Pasricha JS, Srinivas CR, Krupashanker DS, Shenoy K. Contact dermatitis due to cashew nut (anacardium occidentale) shell oil, pericarp and kernel. Indian J Dermatol Venereol Leprol. 1988;54:36-37.
18. Diogenes MJ, de Morais SM, Carvalho FF. Contact dermatitis among cashew nut workers. Contact Dermatitis. 1996;35:114-115.
19. Maje HA, Freedman DO. Cashew nut dermatitis in a returned traveler. J Travel Med. 2001;8:213-215.
20. Wharton School of the University of Pennsylvania. Mad about mangoes: as exports to the u.s. resume, a juicy business opportunity ripens. June 14, 2007. http://knowledge.wharton.upenn.edu/article/mad-about-mangoes-as-exports-to-the-u-s-resume-a-juicy-business-opportunity-ripens/ Accessed November 1, 2017.
21. Hershko K, Weinberg I, Ingber A. Exploring the mango-poison ivy connection: the riddle of discriminative plant dermatitis. Contact Dermatitis. 2005;52:3-5.
22. Miell J, Papouchado M, Marshall AJ. Anaphylactic reaction after eating a mango. BMJ. 1988;297:1639-1640.
23. Cornell University College of Agriculture and Life Sciences. Ricin toxin from castor bean plant, Ricinus communis. 2015. http://poisonousplants.ansci.cornell.edu/toxicagents/ricin.html Accessed November 1, 2017.
24. Schieltz DM, McWilliams LG, Kuklenyik Z, et al. Quantification of ricin, RCA and comparison of enzymatic activity in 18 Ricinus communis cultivars by isotope dilution mass spectrometry. Toxicon. 2015;95:72-83.
25. Pinkerton SD, Rolfe R, Auld DL, Ghetie V, Lauterbach BF. Selection of castor for divergent concentrations of ricin and ricinus communis agglutinin. Crop Sci. 1999;39:353-357.https://web.archive.org/web/20081012215450/http://crop.scijournals.org/cgi/content/abstract/39/2/353 Accessed November 1, 2017.
26. Abourashed EA, El-Alfy AT. Chemical diversity and pharmacological significance of the secondary metabolites of nutmeg (Myristica fragrans Houtt.). Phytochem Rev. 2016;15:1035-1056.
27. Blum D. A warning on nutmeg. New York Times. November 25, 2014.https://well.blogs.nytimes.com/2014/11/25/a-warning-on-nutmeg/ Accessed November 2, 2017.
28. MYRISTICIN – National Library of Medicine HSDB Database. https://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search/a?dbs+hsdb:@term+@DOCNO+3516 Accessed November 2, 2017.
29. Brenner N, Frank OS, Knight E. Chronic nutmeg psychosis. J R Soc Med. 1993;86:179-180.
30. Stein U, Greyer H, Hentschel H. Nutmeg (myristicin) poisoning–report on a fatal case and a series of cases recorded by a poison information centre. Forensic Sci Int. 2001;118:87-90.
31. Weil AT. Nutmeg as a narcotic. Econ Bot. 1965;19:194.https://link.springer.com/article/10.1007/BF02914307 Accessed November 1, 2017.
32. Potatoes. United States Department of Agriculture. October 19, 2016.https://www.ers.usda.gov/topics/crops/vegetables-pulses/potatoes.aspx Accessed November 8, 2017.
33. Korpan YI, Nazarenko EA, Skryshevskaya IV, Martelet C, Jaffrezic-Renault N, El’skaya AV. Potato glycoalkaloids: true safety or false sense of security? Trends Biotechnol. 2004;22:147-151.
34. Omayio DG, Abong GO, Okoth MW. A review of occurrence of glycoalkaloids in potato and potato products. Curr Res Nutr Food Sci. 2016;4(3).http://www.foodandnutritionjournal.org/volume4number3/a-review-of-occurrence-of-glycoalkaloids-in-potato-and-potato-products/ Accessed November 2, 2017.
35. Abong GO, Kabira JN. Potential food safety concerns in fried potato products in Kenya. Open Access Library Journal. 2015;02:1-11.
36. Nema PK, Ramayya N, Duncan E, Niranjan K. Potato glycoalkaloids: formation and strategies for mitigation. J Sci Food Agric. 2008;88:1869-1881.
37. Friedman M, Dao L. Distribution of glycoalkaloids in potato plants and commercial potato products. J Agric Food Chem. 1992;40:419-423.
38. Friedman M. Potato glycoalkaloids and metabolites: roles in the plant and in the diet. J Agric Food Chem. 2006;54:8655-8681.
39. Dolan LC, Matulka RA, Burdock GA. Naturally occurring food toxins. Toxins. 2010;2:2289-2332.
40. Ize-Ludlow D, Ragone S, Bruck IS, Bernstein JN, Duchowny M, Peña BM. Neurotoxicities in infants seen with the consumption of star anise tea. Pediatrics. 2004;114:e653-6.
41. FDA warns consumers about star anise teas. FDA Consum. 2003;37:4.
42. Centers for Disease Control and Prevention. Amanita phalloides Mushroom Poisoning — Northern California, January 1997. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 1997;46:489-520.ftp://ftp.cdc.gov/pub/publications/mmwr/wk/mm4622.pdf Accessed November 2, 2017.
43. Vo KT, Montgomery ME, Mitchell ST, et al. Amanita phalloides Mushroom Poisonings — Northern California, December 2016. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2017;66:549-553.https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/66/wr/mm6621a1.htm Accessed November 2, 2017.
44. Mengs U, Pohl R-T, Mitchell T. Legalon® SIL: the antidote of choice in patients with acute hepatotoxicity from amatoxin poisoning. Curr Pharm Biotechnol. 2012;13:1964-1970.