Yabancı cisim (YC) maruziyeti sıklıkla çocuklarda görülmekte olup, çoğunluğu (%80-90) gastrointestinal sistemi (GİS) müdahale gerektirmeden geçmektedir. Hastaların %10-20’sine endoskopik müdahale gerekirken, %1’den azına cerrahi veya komplikasyon müdahalesi gerekmektedir.

• Orofaringeal YC, sıktır ve daha kolay tanı/tedavi süreçlerine sahiptir.
• Özofageal YC, erişkin hastalarda daha kolay tanı alırken, pediatrik hastaların %35’inde asemptomatiktir. Sıklıkla acil müdahale gerektirir.
• Mide ve ince bağırsak YC, karın ağrısı veya kusma meydana geldiğinde semptomatik hale gelirler.

Piller ve Mıknatıs

Özofagusta saptanan düğme piller veya küçük disk piller, çok kısa sürede özofageal hasar oluşturabilirler.

Perforasyon, bası nekrozuna bağlı fistül, elektriksel boşalma ve kimyasal hasar temas eden mukozada görülebilen patolojilerdir. Radyografik tanıda, bozuk paralardan farklı olarak, halo görünümü veya yandan bi-level kontur görülmesi tanıyı destekler. Acil endoskopik (2-6 saat) girişim gereklidir.

Mideye geçen pil ve mıknatıslar, tek veya birden fazla, olası çekim gücü ve kimyasal reaksiyon nedeniyle 24 saat içinde endoskopik müdahale gerektirir.

Tanı ve Tedavi

X-ray

2016 ESGE (European Society of Gastrointestinal Endoscopy) kılavuzu, komplikasyon saptanmadıkça kemik içermeyen gıda tıkanıklıklarında radyolojik değerlendirme önermemektedir.

USG

Ultrason, YC araştırmasında çok sık kullanılmasa da, opak/nonopak YC’in midede ve hatta apendiks içerisinde bile tespit edilebildiği olgu sunumlarında görülmüştür.

CT

Balık kılçığı  gibi grafide net görülemeyen veya özofagusta kemik tıkanıklığına sebep olan durumların tespitinde daha üstündür. Perforasyon, aorta/trakeal fistül gibi komplikasyon düşünülen hastalarda endikedir.

Özofagusu geçen cisimler sıklıkla 4-6 gün içinde GİS’ten atılır. Genellikle, çapı > 2-2.5 cm olan cisimler pilor veya ileoçekal valfi ve uzunluğu > 5-6 cm olan cisimler duodenumu geçemez. Bu boyutların altındaki künt ve asemptomatik cisimler (pil ve mıknatıs dışında) midede görülmüş ise ayaktan takip edilebilir. Asemptomatik ise haftalık grafi yeterlidir.

Endoskopi

Acil endoskopi (2-6 saat)

• Özofageal obstrüksiyon (oral sekresyonları yutamayan)
• Özofagusta disk piller
• Özofagusta keskin cisim

Hızlı endoskopi (24 saat)

• Keskin olmayan özofageal cisimler
• Özofageal gıda tıkanıklığı, total obstrukte olmayan
• Mide veya duodenumda keskin cisimler
• Uzun (>5-6 cm) cisimler (özofagus veya altında)
• Mıknatıslar (özofagus veya altında), düğme veya disk piller (midede)

Acil olmayan endoskopi (72 saat)

• Özofagustaki bozuk paralar, asemptomatik hastada 12-24 saat izlenebilir
• Midede >2.5 cm çapındaki künt cisimler
• 3 – 4 hafta içinde mideyi geçemeyen künt cisimler
• > 1 hafta süre içinde duodenumu geçemeyen künt cisimler

Fiberoptik Metotlar

Özellikle özofageal YC’de tanı ve tedavi oranları oldukça yüksektir. Yapılan bir çalışmada %50’ye varan başarı oranları mevcuttur.

Foley Kateter

Tek, düz, künt ve radyoopak özofageal YC varlığında kullanılır. 72 saatten uzun süren YC varlığı, özofageal patoloji veya cerrahi öyküsü, solunum sıkıntısı olan ve koopere olamayan hastalarda kontrendikedir. Prosedür sırasında, baş öne eğilir, #12 – #16 foley katater oral yoldan girilerek YC geçilir. Balon şişirilir ve kateter çekilir. Topikal oral anestezi ve hafif sedasyon verilebilir. Başarı oranı pediatrik grupta özellikle yüksektir. Epistaksis, laringospazm, hipoksi ve aspirasyon görülebilir. Pediatrik grupta kateter çekildikten sonra parmakla cisim ağızdan alınması gerekebilir. Ve mutlaka komplikasyonlara hazırlıklı ve işlemi bilen kişi tarafından, mümkünse floroskopi eşliğinde yapılması önerilmekte.

Bujinaj

Hurst özofageal dilatatör ile yapılan ve yabanci cismi mideye itmeyi amaçlayan bir metottur. Lokal anestezi ardından kayganlaştırılan dilatatör ile YC mideye itilir. Hasta oturur pozisyondadır ve genel anestezi gerekmez. Nazogastrik tüple YC’i mideye itme ile ilgili literatürde yeterli bilgi yoktur.

Magill forceps

Çocuk hastalarda bozuk para en sık yutulan YC arasında yer almakta ve sıklıkla özofagus giriş seviyesinde krikofringeus kası hizasında sıkışmaktadır. Sedasyon ve havayolu malzemeleri hazır olmalı ve laringoskop (video yardımlı) gerekmektedir.

Medikal tedavi

Glukagon belki de en sık araştırılan ilaç olmasına rağmen etkinliği konusunda yeterli veri yoktur. Bulantı ve kusma yan etkisi nedeniyle perforasyon ve aspirasyon riski mevcuttur.

Cerrahi

Yasa dışı maddelerin GİS’de saklanmasına vücutta taşıma veya paketleme denir. Endoskopik girişim önerilmez. Asemptomatik hastalarda yakın takip, semptomatik hastalarda ise acil cerrahi gereklidir. Cerrahi konsültasyon bu hastalarda endikedir.

Rektal yabancı cisimler, sıklıkla rektal ağrı ve kanama ile başvururlar ve cerrahi konsultasyon çoğunlukla gerekir.

Referans

1. Birk M, Bauerfeind P, Deprez PH. Removal of foreign bodies in the upper gastrointestinal tract in adults: European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) Clinical Guideline. Endoscopy. 2016.
2. Erbil B, Karaca MA, Aslaner MA, et al. Emergency admissions due to swallowed foreign bodies in adults. World Journal of Gastroenterology : WJG. 2013;19(38):6447-6452.
3. Arms JL, Mackenberg-Mohn MD, Bowen MV. Safety and efficacy of a protocol using bougienage or endoscopy for the management of coins acutely lodged in the esophagus: a large case series. Annals of emergency medicine. 51(4):367-72. 2008.
4. http://emedicine.medscape.com/article/776566-overview
5. Asad S, Bae K, Jeon KN. Appendicitis caused by a foreign body of dental origin: diagnosis with ultrasonography. Journal of ultrasound in medicine : official journal of the American Institute of Ultrasound in Medicine. 26(7):967-70. 2007.

Editör: Serkan Emre Eroğlu