Osborn Dalgası: Hipoterminin EKG’deki İmzası

Giriş

Vücut sıcaklığının 35 °C’nin (95°F) altına düşmesi hipotermi olarak tanımlanmaktadır. Literatürde en yaygın kabul gören şekliyle vücut sıcaklığının 32 ila 35°C arası olması hafif hipotermi, 28 ila 32°C arası olması orta dereceli hipotermi ve <28°C olması şiddetli hipotermi olarak adlandırılmaktadır.^​1​ Tedavi ve yönetimi özellikli olan bu hasta grubunun literatürde iyi tanımlanmış EKG bulguları mevcuttur.

Daha önce Melis Efeoğlu tarafından yazılan Osborn Dalgası (J Dlagası) adlı yazıda da bu özelliklerden ayrıntılı olarak bahsedilmiştir. Bu yazımızda bu EKG özelliklerini bir vaka üzerinden hatırlatmayı ve hipotermi çözüldükçe EKG’deki değişimleri göstermeyi amaçladık. Keyifli okumalar dilerim.

Vaka Sunumu

43 yaşında erkek hasta acil servisimize dış merkezden STEMI olarak sevk edildi. Semioryante semikoopere olan hastanın yakınlarından alınan anamnezde köyde yalnız yaşadığı, 3 gün haber alınamaması üzerine yakınları tarafından evine gidildiğinde bahçede yerde yatarken bulunduğu ve kaç gündür bu halde olduğunun tam olarak bilinmediği öğrenildi. TA: 105/54 mmHg Nabız: 54 bpm parmak ucu oksijen satürasyonu 91% ve vücut ısısı 29,2 °C olarak saptanan hastanın çekilen ilk EKG‘leri Resim 1 ve Resim 2’deki gibidir.

Hastanın EKG’leri incelendiğinde bradikardi, Osborn Dalgası, QT uzaması ve titreme artefaktları görülmesi üzerine hipotermiye bağlı değişiklikler olarak düşünüldü. Kardiyoloji tarafından da değerlendirilen hastaya acil koroner anjiyografi planlanmadı; hipotermi tedavisi sonrası tekrar değerlendirilmesi önerildi.

Hipotermi EKG bulguları arasında; bradikardi, ventriküler aritmi (ventriküler fibrilasyon dahil) ve asistolün yanı sıra aralıkların uzaması, J noktası yükselmesi ve titreme artekaktları dahil olmak üzere karakteristik değişiklikler sayılabilir. Potasyum kanallarında yavaşlayan iletim, RR, PR, QRS ve QT aralıkları dahil olmak üzere tüm EKG aralıklarının uzamasına neden olabilmektedir.^​2​  Hastada görülen hipotermi EKG bulguları Resim 3’te özetlenmiştir.

ST segmenti değişmeden gerçekleşen J noktasının yükselmesi membran repolarizasyonunun erken evresindeki bozulmayı yansıtan karakteristik Osborn  (veya J) Dalgası’nın sebebidir.^​3​ Osborn Dalgası tanım olarak J noktasının yükselmesi ile birlikte QRS kompleksinin son kısmında yeni ortaya çıkan dalgadır. EKG’de R-ST bağlantısında yani J noktasında oluşan kubbe veya tümsek konfigürasyonlu bir sapmadır. Tıbbi literatürde Osborn Dalgası için “Deve Hörgücü İşareti”, “Geç Delta Dalgası”, “Hathook Bağlantısı”, “Hipotermik Dalga”, “J Nokta Dalgası”, “K Dalgası”, “H Dalgası” ve “Yaralanma Akımı” gibi farklı isimler kullanıldığı bilinmektedir.^​4​

Günümüzde yaygın olarak kullanılan isimlendirme Osborn Dalgası ya da  J Dalgası’dır. Genellikle prekordiyal derivasyonlarda, V2 ila V5’te, en belirgindir. Osborn Dalgası’nın amplitüdü hipotermi derecesiyle yakından ilişkilidir.^​5​ Tedavi ile vücut ısısı arttıkça bu dalgalar küçülüp kaybolabilir. Bizim vakamızda da vücut ısısı tedavi ile yükseldikçe Osborn Dalgaları’nın amplitüdü azalmış  ve kaybolmuştur. Vücut ısısına bağlı Osborn Dalgası’nın değişimi Resim 4’te sunulmuştur. Ayrıca farklı sıcaklıklarda çekilen takip EKG’leri aşağıdaki resimlerde gösterilmiştir.

Hipotermi vakalarının EKG’leri yorumlanırken Osborn Dalgası’nın ve diğer değişikliklerin iskemi ile karıştırılabileceği, Osborn Dalgası’nın ST yükselmeleriyle karıştırılıp gereksiz kardiyak kateterizasyon yapıldığını bildiren çalışmalar mevcuttur.^​6​ Bizim vakamızda da dış merkezden hastanın tarafımıza STEMI olarak sevki gerçekleşmiş olup EKG bulguları vücut ısısının yükselmesi ile kaybolmuştur. Hastaya Kardiyoloji tarafından da acil işlem planlanmamıştır.

Son Söz

Hipotermide görülebilen EKG bulguları; Osborn Dalgası, bradikardi, QT ve diğer aralıklarda uzama, titreme artefaktı ve VF dahil olmak üzere çeşitli aritmilerdir. Vücut ısısının kontrol altına alınması ile bizim vakamızda da olduğu gibi bulgular düzelebilmekte, Osborn Dalgası’nın amplitüdü küçülüp kaybolabilmektedir. Belirtilen EKG bulgularına sahip hipotermisi olan hastalar için acil koroner anjiyografi kararı verilirken bu durum akılda tutulmalıdır.