Traneksamik asit; acil servislerde dolap raflarında sıkça duran, bazılarının lokal ve sistemik yolla uygulamasını sevdiği, bazılarınınsa hiçbir işe yaramadığını düşündüğü, acillerin “kült” ilaçlarından biri. Kullanım alanı “hemoraji” gibi genel bir üst başlık. Bu ilaçla ilgili yakın dönemde ve üstüste 3 önemli yayın yapıldı. Bu yazıda kısaca bunlardan bahsetmeye çalışacağım.

ÖNEMLİ NOT: Aşağıdaki metinde, konuyla ilgili yazının yayınlanma tarihinde güncel literatürde olan ve yazarın dikkatini çeken önemli noktalara yer verilmiştir. Yazı, herhangi bir makale veya kılavuzun birebir çevirisi olmayıp yazarın yorumlarını içermektedir ve sağlık profesyonellerine yöneliktir. Tıp sürekli gelişen ve değişen bir alandır; tıbbi uygulamalarınızda güncel literatürü esas almanız tavsiye edilir.

Konuyla ilgili ilk çalışma, ciddi hemoraji riski taşıyan (sistolik kan basıncı < 90 mmHg ve/veya kalp hızı > 110/dk) erişkin travma hastaları üzerine. Travma sonrası ilk 8 saatte başvuran hastaların dahil edildiği bu çalışmada, toplam 20.211 hasta randomize edilmiş ve 20.127 hasta analize dahil olmuş. Çalışmaya dahil edilen gruplarda traneksamik asit, plasebo ile karşılaştırılıyor. Traneksamik asit uygulama protokolü ise 1 g/10 dk, ardından 1 g/8 saat infüzyon olarak belirlenmiş.

Sonuçlara göre traneksamik asit uygulanan grupta;

–       Herhangi bir nedene bağlı ölüm sayısında azalma

–       Kanama miktarında azalma

bildirilmiş, buna karşın;

–       vasküler oklüzyon (p=0.096) ve

–       multiorgan yetmezlik (p=0.25) açısından plasebo ve traneksamik asit grupları arasında anlamlı fark saptanmamış.

İkinci çalışma, CRASH-2 verilerini kullanarak, travma sonrası ilk 3 saat içinde başvuran hastaların dahil edildiği bir araştırma. Bu çalışmanın kurgulanmasında, hastalar bazal ölüm risklerine göre bazı parametreler (yaş, GKS, sistolik kan basıncı, kalp ve solunum hızları, yaralanmadan sonra geçen süre ve yaralanmanın tipi) kullanılarak 4 gruba tabakalandırılmış.

Çalışmada %6’nın altında bazal ölüm riski olan grup hariç , traneksamik asit kullanımıyla tüm gruplarda ölüm ve travmaya bağlı kanamada azalma olduğu gösterilmiş. Burada kısa bir yorum girmem gerekiyor; çalışmanın temel hipotezi traneksamik asitin sadece ciddi travmalarda değil, daha geniş gruplarda kullanılıp kullanılamayacağı. Alt grup analizlerine bakıldığında ölüm ve kanama riskindeki azalma; bazal ölüm riskine göre; >%50 olan grupta, %21-50 olan grupta ve %6-20 olan grupta izleniyor. Bununla birlikte <%6 ölüm riski olan grupta bu azalma miktarı tesadüfi de olabilir . Bunda ne var diyebilirsiniz. Bu grup çalışma popülasyonunun (ve klinik pratiğe uygulanırsa bizim hastalarımızın) %36’sını oluşturuyor ve çalışmanın temel hipotezine (herkese uygulanmasıyla sağlanan fayda) ters düşüyor. Kısaca şu söylenebilir; bazal ölüm riski düşük olan grupta, traneksamik asite bağlı sağlayacağınız fayda tesadüfi de olabilir.

Aynı sorun fatal ve fatal olmayan trombotik olay sayısında da mevcut. Tüm popülasyon değerlendirildiğinde trombotik olay sıklığında traneksamik asite bağlı azalma mevcutken, alt gruplarda bu azalma tesadüfi de olabilir. Özellikle de yine <%6 ölüm riski olan olgularda.

Üçüncü çalışma bir kostefektivite analizi: Yaralanmadan sonraki ilk 3 saatte uygulanacak olan traneksamik asit sonrasında, her 1000 travma hastasında 755 yaşam yılı kazanılacağı; traneksamik asit uygulanmasının, kazanılan yaşam yılı başına getireceği ek maliyetin 64 dolar olduğu belirtiliyor.

Sonuç:

• Traneksamik asit, özellikle ciddi hemoraji riski taşıyan  (sistolik kan basıncı < 90 mmHg ve/veya kalp hızı > 110/dk) ve yaralanmanın ardından ilk 8 saatte başvuran erişkin travma hastalarında kullanılmalıdır (1 g/10 dk, ardından 1 g/8 saat infüzyon).
• Traneksamik asitten, ciddi hemoraji riski taşıyan hastalar dışında daha hafif yaralanması olan hastalar da fayda görebilirler.
• Bazı alt gruplarda farklılıklar izlenmekle birlikte, ilk 8 saatte başvuran hastalarda trombotik vasküler olay sıklığında artış izlenmemiştir.

Kaynaklar ve İlave Okuma:

1. CRASH-2 trial collaborators. Effects of tranexamic acid on death, vascular occlusive events, and blood transfusion in trauma patients with significant haemorrhage (CRASH-2): a randomised, placebo-controlled trial. Lancet 2010;376:23-32.

2. Roberts I ve ark. Effect of tranexamic acid on mortality in patients with traumatic bleeding: prespecified analysis of data from randomised controlled trial. BMJ 2012;345:e5839.

3. Roberts I ve ark. The CRASH-2 trial: a randomised controlled trial and economic evaluation of the effects of tranexamic acid on death, vascular occlusive events and transfusion requirement in bleeding trauma patients. Health Technol Assess 2013;17:1-79.