Fomepizol, metanol ve etilen glikol zehirlenmesi yönetiminde kullanılan bir alkol dehidrogenaz inhibitörüdür.

Metanol ve etilen glikol zehirlenmesi durumunda hem etanol, hem de fomepizol tercih edilebilmektedir. Fomepizolün alkol dehidrogenaz inhibitör etkisi daha güçlü olmakla birlikte, etki süresi de hafifçe daha uzundur. Santral sinir sistemi depresyonu, hepatotoksisite, hipoglisemi gibi yan etkiler fomepizol ile daha az sıklıkla görüldüğünden, bulunduğu ülkelerde, toksik alkol zehirlenmesi durumunda fomepizol birinci tercihtir.

ABD’de etilen glikol zehirlenmesi için 1997, metanol zehirlenmesi için ise 2000 senesinden beri kullanılmaktadır. O zamandan günümüze, toksik alkol zehirlenmelerinde kullanımı gitgide artarak yaygınlaşmış ve etanolün önüne geçmiştir.

Ülkemizde, 1 kit 1,5 gramlık 4 viallik ambalajda bulunmakta ve her bir kit, bir erişkinin tedavisi için yeterli olmaktadır ($4000).

Metanol : oluşan yan ürünleri artmış anyon gapli metabolik asidoz oluşturur. Etanol, etilen glikol ve isopropanolden daha az olarak sarhoş edici etkisinin yanı sıra, parkinsonizm, transvers myelit ve bazal ganglion hemorajilerine neden olabilir. Hastalarda görme bozuklukları oluşabilir.

Etilen glikol : oluşan yan ürünleri artmış anyon gapli metabolik asidoz oluşturur. Sarhoşluk, koma, nöbet, menenjizm, kas spazmları, ekstraoküler kaslarda paralizi görülebilir. Ayrıca taşikardi, hiperventilasyon, ARDS, kalp yetmezliğine neden olabilir. Yan ürünü kalsiyum ile birleşerek kristal oluşturursa bu kristaller böbrekte birilerek böbrek yetmezliğine ve hipokalsemiye sekonder QT uzamasına neden olabilir.

Toksik alkol (metanol ve etilen glikol) zehirlenme mekanizmasından şurada bahsedilmiştir.

Tedavide amaç:

• Hastaya alkol dehidrogenaza yüksek afinitesi olan fomepizol verilerek metanol ve etilen glikol metabolizması yarışmalı olarak inhibe edilip ana bileşenlerin toksik metabolitlerine dönüşmesini engellemek.

Kimlere tedavi verilmeli:

• Serum metanol veya etilen glikol düzeyi > 20 mg/dL olanlar.
• Yakın zamanda toksik alkol alımı olanlar
• Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile birlikte toksik alkol zehirlenmesi şüphesi:
  • Arteryal pH < 7.3
  • Serum bikarbonat düzeyi < 20 mOsm/L
  • Serum osmolar gap > 10 mOsm/L
  • Kalsiyum oksalat kristalleşmesi

Fomepizol Uygulaması:

• Yükleme dozu : 100 ml %0.9 salin veya %5 dekstroz içerisinde 15 mg/kg.
• İdame dozu : 48 saat boyunca her 12 saatte bir 100 ml %0.9 salin veya %5 dekstroz içerisinde 10 mg/kg 30 dakika içerisinde iv.
• 48 saatten uzun veriliyorsa metabolizmanın indüksiyonunu kompanse etmek için doz 15 mg/kg’a yükseltilmelidir.
• Eğer hasta diyalize girerse, fomepizol her 4 saatte bir veya diyaliz boyunca 1 mg/kg/saat hızında devamlı olarak verilmelidir.

Fomepizole Yardımcı tedaviler:

• Sodyum bikarbonat -> pH’ı <7,3 ise.
• Hemodiyaliz -> pH<7,25, görmede bozulma, böbrek yetmezliği, mevcut tedaviler ile düzelmeyen elektrolit bozuklukları, stabil olmayan hemodinami veya serum toksik alkol düzeyi > 50 mg/dL durumlarında.
• Tiamin ve pridoksin -> etilen glikol zehirlenmesinde kofaktör olarak.
• Folik asit veya folinik asit -> metanol zehirlenmesinde kofaktör olarak.

Taburculuk:

• Hastanın serum toksik alkol düzeyi < 20 mg/dL, hasta hemodinamik olarak stabil ve end organ hasarı yok ise, acil serviste birkaç saat takip edilip, kontrol alkol düzeylerinde düşüş trendi görülerek taburcu edilebilir.
• Etilen glikol ve metanol düzeyi alkol dehidrogenaz enzim blokajı veya hemodiyaliz varlığına bağlıdır.
• Etilen glikolün yarı ömrü tedavi verilmez ise 3-9 saat olmakla birlikte, alkol dehidrogenaz enzim blokajı varlığında ise bu süre 17 saate kadar uzayabilir.
• Metanol böbrekler ile elimine edilmez ve etilen glikolden daha yavaş elimine edilir. Alkol dehidrogenaz inhibisyonu varlığında yarı ömrü 30-54 saattir.
• Hemidiyaliz ve antidot tedavisi birlikte verildiğinde, metanol ve etilen glikolün yarı ömürleri 2,5-3,5 saate geriler.
• Serum etilen glikol düzeyi < 20 mg/dL olup klinik bulgular düzelene kadar veya toksik alkol hemodiyaliz ile tamamen temizlenene kadar etanol tedavisini sürdürün.
• Hasta hala asidotik ve end organ hasarı var ise, yoğun bakımda takip edilmelidir.
• Alkol düzeyinin çalışılmadığı merkezlerde, birkaç saatlik gözlem sonucu hastada toksik alkol alımı şüphesi düşük ise, pH, anyon gap ve osmolar gap normal sınırlarda ve hastanın kliniğinde düzelme mevcut ise hasta taburcu edilebilir.

Hem etanol, hem de fomepizol, halihazırda var olan toksik metabolitler üzerine etki edemez.

Kaynaklar :

1. lifeinthefastlane.com
2. emdocs.net
3. foamem.com
4. Türk Farmakoloji Derneği 
5. Lorri Beatty et al., “A Systematic Review of Ethanol and Fomepizole Use in Toxic Alcohol Ingestions.,” Emergency Medicine International 2013, no. 6 (2013): 638057–14, doi:10.1155/2013/638057.