Herkese merhaba! Bu yazımın konusu başımızın belası, acillerde çokça rastladığımız, ‘Hangi hastalıkta hangi döküntü oluyordu ya?’ diye hatırlamaya çalışıp, ‘Peki şimdi bunu yatırmak gerekir mi?’ diye düşünüp arada kaldığımız çocukluk çağı döküntülü hastalıkları. Yazı serisi olarak planladığımız bu süreçte öncelikle döküntülü hastalıklara yaklaşımdan başlayacağım. Keyifli okumalar.

Döküntü, polikliniklere ve acil servislere başvuran hastalarda sık görülen bir semptomdur. Cilt lezyonları, altta yatan enfeksiyona dair tek erken ipucu olabilir, bulaşıcı bir hastalığın ayırt edici özelliği olabilir ve/veya yaşamı tehdit eden bir enfeksiyonun erken bir belirtisi olabilir. Döküntülerin ayırıcı tanısı son derece geniştir, ancak bu semptom, iyi bir anamnez ve fizik muayene yoluyla dikkatli bir klinisyene olası bir etiyoloji belirleme fırsatı sunar.

Zamanında tanı koymak, uygun olduğunda erken tedaviyi belirlemek ve gerekirse hastayı izole etmek için sistematik bir yaklaşım çok önemlidir.

Enfeksiyöz Döküntülü Hastalık Tanımı

Akut gelişen, sıklıkla sistemik enfeksiyona bağlı, genellikle ateşle ve diğer enfeksiyon semptomlarıyla birlikte olan, etkenin kendisi veya toksini ile oluşan deri ve/veya mukoza lezyonları ile karakterize hastalıktır.

Döküntülü hastalıkların şiddeti hafif seyirli bir hastalıktan (Roseola infantum), yaşamı tehdit eden ciddi bir hastalığa (meningokoksemi) kadar değişebilir. Bu nedenle hasta değerlendirilirken; öncelikle aciliyet belirlenmelidir.^​1​

1- Yaşamı Tehdit Ediyor Mu?

• Meningokoksemi
• Stafilokoksik haşlanmış deri sendromu
• Toksik şok sendromu
• Kawasaki hastalığı
• Viral hemorajik ateş
• Stevens Johnson sendromu
• Toksik epidermal nekrolizis
• Endokardit yaşamı tehdit eden döküntülü hastalıklardandır.

Bu hastalarda ivedilikle pediatri konsültasyonu istenmelidir. Hastanın yatışı yapılıp izolasyonu sağlanmalıdır. Temas edilen kişiler varsa koruyucu önlemler alınmalı, gerekli tanısal incelemeler yapılıp hızlıca tedavi başlanmalıdır.

2- Diğer Döküntü Nedenleri ve Ayırıcı Tanı

Döküntülü hastalıklar non-enfeksiyoz durumlarda da görülebilir.

• İlaç reaksiyonları
• Böcek sokmaları
• Primer deri hastalıkları
• Alerjik hastalıklar
• Romatolojik hastalıklar
• Kollajen doku hastalıkları 
• Vaskülit sendromları
• Kimyasal madde teması bunlardan bazılarıdır.

3-Bulaşıcılık

Enfeksiyöz döküntülü hastalık tanımına giren hastalıkların tamamına yakını bulaşıcı özelliktedir. Bu nedenle hem hastayı hem toplumu ilgilendiren bir durumdur. Çocuklarda hafif seyredebilecek enfeksiyöz hastalıklar erişkinlerde ve immün süpresif hastalarda ağır seyirli olabilir. Temas durumunda gerekli koruyucu önlemler en kısa zamanda alınmalıdır.

Tanısal yaklaşım

Anamnez ve Fizik muayene

Doğru teşhis için ayrıntılı bir öykü ve dikkatli bir fizik muayene şarttır. Öyküde sorgulanması gerekenler şunlardır:

• Daha önce geçirdiği hastalıklar
• Aşılar
• Temas öyküsü
• İlaç kullanım öyküsü
• Seyahat öyküsü
• Alerji öyküsü
• Prodromal dönem varlığı
• Döküntü öncesi prodromal dönemdeki belirtiler
• Döküntünün özellikleri
  • Ne zaman ve vücudun neresinden başladı?
  • Vücuda yayılımı var mı? Lokalize mi?
  • Ateşle döküntü arasında bir ilişki var mı?
  • Döküntü tipi
  • El ve ayak tabanlarının tutulması
  • Mukoza tutulumu
  • Soyulma, pullanma, pigment değişimi
• Döküntü dışında semptom ve bulgu varlığı
• Spesifik bulguların olması^​2​

1-Geçirilen hastalıklar ve aşılanma öyküsü

• Kalıcı bağışıklık bırakan hastalığın geçirilmesi ve aşılanma durumu teyit edilmelidir.
  • Güvenilir öykü
  • Hastane kaydı
  • Aşı kartı
• Bazı döküntülü hastalıklar birden fazla geçirilebilir.
  • Kızıl
  • El ayak ağız hastalığı
  • Zona
  • Meningokoksemi

2-Temas öyküsünde sorgulanacaklar

• Benzer hastalık geçirenlerle temas
• Temas biçmi: Aynı oda, aynı ev, sınıf
• Temastan sonra geçen süre
• Çevrede bilinen salgın hastalık 
• Seyahat öyküsü
• Kene teması: Lyme hastalığı, Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi
• Şüpheli cinsel ilişki: Gonokok enfeksiyonları, Sifiliz

3-İlaç kullanım öyküsü

• İlaç döküntüleri genelde atipiktir.
• Döküntü klasik hastalıklara benzemiyorsa ve ilaç alım öyküsü varsa düşünülmelidir.

4-Prodromal bulguların varlığı

5-Döküntünün sorgulanması gereken özellikleri

• Tipi
• Başlama yeri 
• Dağılım biçimi 
• Daha yoğun olduğu vücut bölgeleri
• El ve ayaklarda tutulum
• Mukoza tutulumu varlığı
• Soyulma varlığıdır.

6-Spesifik bulguların olması ve bazı bulguların döküntüye eşlik etmesi

Özetle

Toksik görünen ve hemodinamik olarak unstabil döküntülü çocuklarda, ayırıcı tanının net yapılamadığı, döküntülerin basmakla solmadığı, sistemik semptomların eşlik ettiği, döküntünün uzun sürdüğü, soyulmanın eşlik ettiği ve epidemiyolojik önemi nedeniyle; kızamık, kızamıkçık gibi viral döküntüleri olan çocuk hastalarda mutlaka pediatri konsültasyonu istenmelidir.

Döküntü ve ayırıcı tanıları pediatrinin sık görülen ve önemli konularındandır. Çocuklarda viral döküntülü hastalıklar çoğu kez kendisini sınırlandıran, tedavisiz de düzelebilen akut enfeksiyon hastalıklarından oluşur. Fakat meningokoksemi başta olmak üzere bakteriyel sepsis gibi hayati risk taşıyan vakalarda da benzer döküntüler olabilir. Bu yüzden iyi bir anamnez ve dikkatli fizik muayene olmazsa olmazdır.^​3​ Döküntülü hastalık örneklerinden daha detaylı bahsedeceğim bir sonraki yazımda görüşmek üzere!