EKG’de ölümcül aritmiler nelerdir? Peki biz bu aritmileri önceden tespit edebilir miyiz? Bu soru yıllardır merakla sorulmakta ve cevabı aranmaktadır. Henüz netleşmese de EKG üzerindeki bazı ölçümlerin aritmiyi öngörebileceği önceki çalışmalarda gösterilmiştir. Normal bir kalp döngüsünde EKG kaydı iki temel süreçten oluşur: Depolarizasyon ve repolarizasyon. Bilindiği üzere P dalgası atriyum depolarizasyonunu gösterirken; QRS ventrikül depolarizasyonunu ve QRS kompleksinin bitiminden T dalgasının sonuna kadar olan aralık da ventrikül repolazisyonunu yansıtır.^​1​

Ventriküler repolarizasyonu, kardiyak elektriksel aktivitede kritik bir adım oluşturan karmaşık bir elektriksel durumdur. Kardiyak elektriksel değişiklikler, repolarizasyonda dalgalanmalar üreterek ölümcül aritmilere yatkınlık yaratabilir. Bu konuda yapılan çalışmaların ortak mantığı ventriküler depolarizasyon veya repolarizyondaki uzama ve dalgalanmaların artimiye yatkınlık yarattığı düşüncesine dayanmaktadır. Bu mantık ile QRS ve T’yi içeren EKG aralıkları üzerine çalışmalar yapılmıştır. QT aralığı (QT), düzeltilmiş QT aralığı (QT_c) ve QT dispersiyonunun (QT_d), çeşitli klinik ortamlarda ventriküler aritmik olayları ve ani ölümü öngördüğü gösterilmiştir. Ayrıca, T-tepe-T-ucu (T_p-e) değeri, repolarizasyonun transmural dağılımının bir ölçümü olduğu düşünülen bir parametresidir ve T_p-e‘nin, normal QT_c‘li deneklerde bile ventriküler aritmileri ve ani ölümü öngördüğü bulunmuştur.^​2​ Buna göre QT süresi, QT_c, QT_d, T_p-e ile T_p-e/QT değerleri aritmi belirteci olarak bildirilmiştir. Şimdi bu değerlerden kısaca bahsedeceğiz.

QT aralığı ve QT_c

QT, QRS’nin başlangıcından T dalgasının izoelektrik hatta döndüğü noktaya kadar geçen süre olarak tanımlanır.^​3​ Genellikle D_II, V₅-V₆ derivasyonlarından ölçülür.^​4​ QT aralığı kalp hızından etkilenip bradikardi ile uzayıp taşikardi ile kısalmaktadır. Bu sebepten hız ile düzeltilmiş şekilde hesaplanıp düzeltilşmiş QT (QT_c) olarak kullanılır.

QT_c, sıklıkla;

Bazett Formülü: QTc = QT / √R – R

kullanılarak hesaplanmaktadır.^​3​ Erkeklerde >440 ms ya da kadınlarda >460 ms ise QT_c uzamış değer olarak kabul edilir. QT_c >500 ms olması artmış Torsades de Pointes (TdP) riski ile ilişkilidir. <350 ms olması durumunda QT_c anormal olarak kısa kabul edilir.

QT_d

QT dağılımı (QT_d), en uzun ve en kısa QT (QT_d=QT_maks – QT_min) aralığı arasındaki fark olarak kabul edilir ve derivasyonlar arası QT varyasyonunun belirtecidir.^​5​ Anormal QT_d eşiği 50 ms^​6​ olarak tanımlanmakla birlite geniş bir normal aralığı (10-71 ms) olması ve ölçüm hataları nedeniyle 100 ms üzerindeki değerler aritmi riski ile ilişkili olarak bildirilmiştir.^​7​

T_p-e

T dalgası ventrikül repolariazsyonunun EKG üzerine yansımasıdır. T_p-e aralığı, T dalgasının tepe veya alt noktasından dalganın izoelektrik hatta ulaştığı noktaya kadar geçen süre olarak tanımlanır. T_p-e aralığı ölçümleri genellikle prekordiyal derivasyonlardan yapılır ve sıklıkla V6’dan ölçüm önerilmektedir.^​3​ V6 derivasyonunun sol ventrikül transmural aksisini en iyi yansıtan derivasyon olduğu kabul edilir. T dalgasının maksimum amplitüde ulaştığı en üst nokta Tp  (Tpik)noktasıdır. T dalgasının inen kolunun izoelektrik hatta yaklaşırken göstemiş olduğu maksimum eğim noktasından çizilen tanjantın izoelektrik hattı kestiği nokta Te (T end) olarak ifade edilir (şekil 3). Ventrikül miyokardı epikardiyal, endıkardiyal ve mid-miyokardiyal M hücreleri olmak üzere 3 farklı hücre grubu içermektedir.^​8​ Bu 3 hücre histolojik olarak benzemekle birlikte elektrofizyolojik özellikleri farklıdır. Epikardiyal hücrelerin repolarizasyonu T dalgasının maksimum amplitüde ulaştığı noktada sonlanır iken Endokardiyal ve subendokardiyal hücrelerin repolarizasyonu  T dalgasının sonunda bitmektedir. Bu durum repolarizasyonun transmural dispersiyonuna sebep olur ve aritmi riski ile ilişkildir. T_p-e aralığının aritmi riskini değerlendirmede klinik olarak yararlı olduğu daha önceki çalışmalarda gösterilmiştir.^​9​ T_p-e için normal aralık 40-110 ms olup; 117 ms ve üzerindeki değerlerin Torsades De Pointes aritmisi ile ilişkili olabileceği bilinmektedir.^​10,11​

T_p-e/QT

İki farklı aritmi öngördürücü değerin bölünmesi ile oluşturulan bir değerdir. Normal sınırlar 0.15–0.25’tir. Edinilmiş uzun QT sendromlu hastalarda 0.28’in üzerindeki değerler Torsades De Pointes aritmisi ile ilişkili bulunmuştur.^​10​

Son söz

Sonuç olarak elimizde aritmiyi öngörmemizi sağlayabilecek belirteçler vardır. Elektrolit imbalansı, ilaç kullanımı, enfeksiyon gibi aritmiye yatkınlık yaratan durumlarda bu belirteçlere dikkat etmek ölümcül aritmileri öngörmemizi sağlayabilir. Sağlıkla kalın.