Elimizden gelenin en iyisini yaptığımız sürece, her gün her hastanın ihtiyacını karşılayamadığımız için suçluluk hissettiğimizde kendimize şefkat göstermeliyiz.
Sorun
Acil servisler neden hep karmakarışık olur? Triyaj sıraları, dolu olan bekleme alanları, ambulansla gelen vakayı almada gecikmeler, servisten izinsiz ayrılan sinirli hastalar ve bütün bunlarla uğraşan doktorlar, hemşireler, sağlık çalışanları daha sürdürülebilir yaşamlar için acil servisleri terk ediyor ve artan personel eksikliği acil servis kapasitesini daha da tüketiyor. Gün geçtikçe daha da kötüleşen bu durum, sistem bozukluğu ve sıkıntılı kısır döngüsü ile acil servis bir kaos alanı olmaya devam ediyor.
Acil servislerin onarıma ihtiyacı var mı? Sadece Türkiye’de değil gelişmiş-gelişmekte olan ülkelerin kendi acil servis sağlık hizmetleri hususunda hazırladıkları raporlarda, acil servis ziyaretlerinin nüfus artışından çok daha hızlı arttığını ve temel sistem değişikliği yapılmazsa 20 yıl içinde %40 daha artacağını gösteriyor.
Birinci basamak sağlık hizmetlerinin yeteri kadar önemsenmediği, işlev görmediği için acil servisler artık birincil bakımın en önemli odak noktası haline geldi. Ve bu sadece birincil bakımla ilgili değil;
- Evde bakım hastaları birinci basamakta alamadığı hizmeti almak için, hastayı başvuru anında göreceğimiz için acil servislere başvururlar.
- Acil cerrahi veya uzman konsültasyon işlemleri olan hastalar, hekimleri tarafından acil servise gönderirler.
- Cerrahi hastalarına ameliyat sonrası bir sorun geliştirirlerse acil servise gitmeleri söylenir.
- Yoksul ve dışlanmış hastalar orantısız bir şekilde acil servislerde tedavi edilir ve neredeyse yarısı acil olmayan klinikleri mevcut olduğu halde bu durum ortaya çıkar.
- Uzman randevuları veya görüntüleme istemleri için uzun süreli gecikmelerle karşılaşan hastalar, işlemlerinin daha hızlı çözülmesi nedeniyle sıklıkla acil servislere giderler.
- Yatan hasta servisleri tam kapasiteye ulaştığında acil servisler bu hasta yükünü taşımak zorunda kalır.
Bu hastalar genellikle acil servis sedye alanlarının çoğunu işgal ederek gerçek acil bakım hizmetini sekteye uğratmış olur.
Görsel kaynak: Habertürk
Sağlık hizmetine “Erişilebilirlik”, sağlık sistemlerinin temel ilkelerinden biridir. Ancak bu erişilebilirliğin neredeyse %58-80’inin kilit ve çözüm noktası, tüm plansız sağlık bakım için varsayılan varış noktası ve acil servis hastalarının, ihtiyaç duyduklarında bakım alabilecekleri tek yer acil servisler olmuştur1. Araştırmalar, acil servislerin karşı karşıya olduğu dizginlenemeyen talebin, zayıf birincil bakım erişilebilirliğinden, artan hasta karmaşıklığından, yönetilmeyen kronik hastalıkların artan yükünden, doktor ve hemşire kadrosu eksikliğinden ve hastaneye yatırılan hastalar için hastane yatağı eksikliğinden kaynaklandığını doğrulamaktadır. Bu faktörlerin hiçbiri acil tıp etki alanına girmez.
Peki, gerçekten düzeltilmesi gereken yer acil servisler mi?
Acil tıp inancı, her hastanın sağlık endişesinin önemli olduğu ve hastaların durumlarından bağımsız olarak geri çevrilemeyeceğidir. İşte bu inancımız nedeniyle koşulsuz hizmet sunma çabalarımız, diğer alanlar için sihirli bir cümleyle sağlıkta erişebilirliği ele almalarına için yol açtı: “Acil servise git.”
Ancak, acil servisler diğer sağlık hizmetlerinin bıraktığı bakım boşluklarını doldurabilir ve aynı anda hızlı, yüksek kaliteli acil bakım sağlayabilir mi? Cevap hayır.
Acil servisler çoğu hasta için yanlış yerdir. Acil servislerin aşırı ve uygunsuz kullanımı sistem maliyetini artırır, bakım kalitesini düşürür ve personeli tüketen kaotik çalışma ortamları yaratır. Acil servisler 1-6 saatlik karşılaşmalar için tasarlanmıştır. Acil ekipleri akut sorunlar ve hayati tehlikeler için eğitilir ve donatılır. Biz psikiyatrist, cerrah, geriatrist veya farklı alan uzmanı değiliz. Yüksek kalitede yatılı bakım, ruh sağlığı müdahalesi, kronik hastalık yönetimi, rehabilitasyon hizmetleri veya birincil ve önleyici sağlık bakımı sağlamıyoruz.
Hastaları, saatlerce veya günlerce hastane yatağı beklerken, ışıkların hiç sönmediği gürültülü, kalabalık odalarda sert, dar sedyelerde, mahremiyet, uyku veya temizlik erişimi olmadan bırakmak sağlık sisteminin başka hiçbir yerinde kabul edilemez. Acil servislerde neden kabul edilebilir?
Yatırılan hastaların birçoğu acil servis sedyelerini doldurmasıyla, gerçekten acil hastalar genellikle dışarıda beklemek zorunda kalır. Acil servis bekleme odası felaketilini önlemek için, acil servis doktorları artık hastaları koridorlarda ve bekleme odalarında değerlendiriyor, ancak triyajda-ön kapıda farklılaştırılmamış, yönetilmeyen hastaların oluşturduğu bir bataklıkta, dikkatimiz kalabalığın içinde gizlenen yüksek riskli hastaların giderek uzaklaşıyor. Bu, acil servislerde her gün gerçek bir “Waldo Nerede” egzersizine neden olmaktadır. Sırada tanınmayan saatli bombalar gibi: patlamış ektopiklerle karın ağrıları , nekrotizan fasiit ile bacak ağrıları ve subaraknoid kanama ile baş ağrıları . Bunlar bir triyaj karşılaşması sırasında nadiren tanımlanabilir ve tanı gecikmeleri nedeniyle çok sık olarak kötü sonlanımlara, ülke medya manşetlerine ve acil servis işlev bozukluğunun nedenini belirlemede tekrar tekrar başarısız olan sağlık poltikalarına neden olur.
Çözüm
Belki de “acil durum” kavramını yeniden düşünmenin zamanı gelmiştir! Artan acil servis talebi, sistem genelindeki erişim aksaklıkları ve artan personel eksikliğiyle acil servisler artık başa çıkamıyor. Bu bozuk sistemde, birincil misyonumuzu netleştirmeli, acil hastanın ne olduğunu yeniden tanımlamalı ve süreçlerimizi yeniden planlamalıyız. Belki de odak noktamızı, uzmanlığın orijinal amacına uygun olarak akut yaralanmalar, acil durumlar ve hayat kurtarıcı bakımla sınırlamalıyız. Biliyoruz ki bu, birinci basamak aile hekimlerinden ve diğer uzmanlık dallarından plansız ve mesai dışı bakıma daha iyi erişim sağlamalarını istemek anlamına gelir.2
Hastalar doğru uzmanlık alanlarından doğru bakımı hak ediyor. Acil bakım merkezleri birçok ciddi olan-olmayan yaralanma ve hastalığı yönetebilir ve bağımsız hastaları idare edebilir. Aile hekimleri aynı gün veya ertesi gün bakım seçeneklerini garanti edebilir. Cerrahlar acil toplumsal olayları kabul edebilir ve ameliyat sonrası sorunlar için planlanmamış klinik işleyişi sağlayabilir. Evde bakım hizmetleri, acil servis nakillerini azaltmak için mesai saatleri dışında ve hafta sonu kapsamını iyileştirebilir ve aile hekimleri gereksiz acil servis sevklerini önlemek için görüntüleme ve uzmanlık sevklerine daha iyi erişebilmelidir. En önemlisi, hastaneler yatan hastaları zamanında yatan hasta servislerine transferi için acil durum planları geliştirebilir.
Acil servis doktor ve çalışanlarının diğer bölümler için değişiklik önermesi haddini bilmezlik gibi görünebilir. Ancak bazen krizler aynı zamanda fırsattır ve acil tıp bu anı değerlendirmelidir. İlk adım kendi arka bahçemizi temizlemektir. Başkalarından zor değişiklikleri uygulamalarını istemek yalnızca biz de aynısını yapmaya istekliysek işe yarar. Acil servislerdeki iyileştirmeler gereklidir ancak yeterli değildir. Teknenin sadece bir ucunu kurtarmak başarı için bir çözüm değildir ve sağlık politikaları değişikliği olmadan acil servis iyileştirmeleri hastalarımız, personelimiz ve kendimiz için olumsuz sonuçlara yol açacaktır.3
Sağlık politikaları değişikliğine ek olarak, acil tıp, acil bakım, birincil bakım ve aile hekimliği arasındaki ayrımı kabul etme ve teşvik etme zamanı gelmiş olabilir. Diğer programların yaptığı gibi, bakımımızı “uygun” hastalarla sınırlamayı düşünebiliriz. Temel çözüm, tüm programlar için hesap verebilirlik, erişim hedeflerini, ani artış acil durum planlarını ve yönetim beklentilerini belirten hesap verebilirlik çerçeveleri oluşturmaktır. Hesap verebilirliği olmayan bir sistem başarılı olmayacaktır.4
Plansız bakıma yönelik başka yaklaşımlar da var. Belki de mevcutta var olan evde bakım-ev ziyaretleri yeniden güncellenecek. Belki de sanal sağlık ziyaretleri ve tele tıp günü kurtaracak. Ancak, bunlar reçete yenilemeleri ve stabil hastalar için harika olsa da, yüz yüze bakımdan uzaklaşmak, telefonla teşhis edilemeyen bir sorunları olan hastalar için daha fazla acil servis ziyareti anlamına gelebilir.
Ama biliyoruz ki sistem kendi kendine düzelmeyecek ve geleceğimiz onu nasıl planladığımıza bağlı olacak. Hizmet verdiği hastaları için daha iyi bir gelecek isteyen biz acil servis doktorları acil servis çalışanları sistem değişikliğine öncülük etmeliyiz.
Kaynaklar
- 1.Global Burden of Disease Cancer Collaboration, Fitzmaurice C, Abate D, et al. Global, Regional, and National Cancer Incidence, Mortality, Years of Life Lost, Years Lived With Disability, and Disability-Adjusted Life-Years for 29 Cancer Groups, 1990 to 2017: A Systematic Analysis for the Global Burden of Disease Study. JAMA Oncol. 2019;5(12):1749-1768. doi:10.1001/jamaoncol.2019.2996
- 2.Atkinson P, Innes G. Patient care accountability frameworks: the key to success for our healthcare system. CJEM. 2021;23(3):274-276. doi:10.1007/s43678-020-00059-7
- 3.Lim R, Aarsen K, Gray S, Rang L, Fitzpatrick J, Fischer L. Emergency medicine physician burnout and wellness in Canada before COVID19: A national survey. CJEM. 2020;22(5):603-607. doi:10.1017/cem.2020.431
- 4.Innes G. Sorry–we’re full! Access block and accountability failure in the health care system. CJEM. 2015;17(2):171-179. doi:10.2310/8000.2014.141390
Bir Yanıt
Burun tıkanıklığı ,dudak çatlaması , bir kere kusma ile öylesine geldik ya da ” bayram öncesi bir muayene ettirelim diye getirdik” , “gözlük numarası yazamıyor musunuz ? ” diyerek başvuran ebeveynlerin kendilerini de yetişkin acilde görmemizden düşünüp çözümünü bulmaya fırsatımızın olmadığı ve sesimizin baskılandığı bir konu bu. Sanırım gençliğimizin enerjisini çekecek ve döngüsü gençlere ait olduğu için içinde bulunduğumuz sürece çaresiz olduğumuz bir hal olarak kalacak.Bize de ekiple yaşadığımız neşeli anılarımız ,kurtarışlarımız ve tevazu sahibi insanların duaları kalacak .Biz gideceğiz.Elinize sağlık🙏