Tecovirimat (TPOXX), ortopoksvirusların neden olduğu enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ve özellikle insan çiçek hastalığı ve MPox gibi hastalıkların kontrolünde önemli rol oynayan bir antiviral ilaçtır. Son günlerde tekrar gündeme gelen MPox salgını, tecovirimatın hastalık yönetimindeki potansiyelini ortaya koymuş ve çeşitli klinik çalışmalarda yaygın olarak kullanılmıştır. Bu yazıda, tecovirimatın farmakolojik özelliklerini, klinik kullanımını, yan etkilerini ve bugüne kadar elde edilen klinik verileri inceleyerek, ortopoksvirus enfeksiyonlarında bu ilacın rolünü konuşacağız.

MPox enfeksiyonu hakkında geniş bilgi almak için daha önce Prof. Dr. Haldun Akoğlu tarafından paylaşılmış olan yazıya ve MPox aşıları ile ilgili bilgi için Uzm. Dr. Mehmet Türk’ün yazısına göz atabilirsiniz.

Farmakolojik Özellikler ve Etki Mekanizması

Tecovirimat, ortopoksvirusların VP37 proteinini hedef alarak virüsün hücreler arası yayılımını inhibe eden bir ilaçtır. VP37 proteini, virüsün hücreden hücreye bulaşmasını sağlayan zarla kaplı virüs partiküllerinin oluşumunda kritik bir rol oynar. Tecovirimat, bu proteinle etkileşime girerek virüsün zar oluşumunu engeller ve böylece virüsün enfekte hücrelerden çıkışını ve yayılmasını durdurur. Bu etki mekanizması, tecovirimatın ortopoksvirus enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmasını sağlayan temel prensiptir.^​1​

Kullanım Endikasyonları

Tecovirimat, insan çiçek hastalığı ve MPox gibi ortopoksvirus enfeksiyonlarının tedavisi için endikedir. FDA tarafından onaylanan bu ilaç,  yetişkinler ve en az 13 kg ağırlığındaki pediatrik hastalarda kullanılmak üzere ruhsatlandırılmıştır. Bununla birlikte, insanlarda çiçek hastalığı üzerindeki etkinliği, kontrollü klinik çalışmaların yapılamaması nedeniyle tam olarak kanıtlanamamıştır.^​2​

Klinik Kullanım ve Dozaj

Tecovirimat, oral ve intravenöz formlarda mevcuttur ve hastanın kilosuna göre dozaj ayarlaması yapılır. Yetişkinler ve 40 kg’ın üzerindeki pediatrik hastalar için önerilen doz, 14 gün boyunca günde iki kez 600 mg’dır. 120 kg’ın üzerindeki hastalarda ise bu dozaj, aynı süre boyunca günde üç kez 600 mg’a çıkarılır. Pediatrik hastalarda dozaj, 13 kg ila 40 kg arasında değişen vücut ağırlıklarına göre ayarlanır. İlacın biyoyararlanımını artırmak için öğünden 30 dakika sonra alınması önemlidir.
TPOXX intravenöz infüzyonu, şiddetli böbrek yetmezliği olan (kreatinin klirensi 30 mL/dakikanın altında) hastalarda kontrendikedir.

• 40-80 kg pediatrik veya yetişkin hastalarda; 600mg TPOXX, günde 2 kez, 14 gün boyunca
• 120 kg ve üzeri pediatrik veya yetişkin hastalarda; 600mg TPOXX, günde 3 kez, 14 gün boyunca
• 13-25 kg pediatrik hastalarda; 200mg TPOXX, günde 2 kez, 14 gün boyunca
• 25-40kg pediatrik hastalarda; 400mg TPOXX, günde 2 kez, 14 gün boyunca

MPox Tedavisinde Tecovirimatın Kullanımı

2022’de başlayan MPox salgını sırasında, tecovirimatın MPox tedavisindeki etkinliği genişletilmiş erişim programları ve klinik denemeler yoluyla değerlendirilmiştir. CDC tarafından yürütülen Genişletilmiş Erişim-Deneysel Yeni İlaç (EA-IND) protokolü kapsamında, tecovirimatın şiddetli hastalığı olan ve bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda kullanımı onaylanmıştır. Bu protokol altında, ciddi şekilde immün yetmezliği olan veya atopik dermatit gibi cilt bütünlüğünü etkileyen durumlara sahip hastalar oral veya intravenöz tecovirimat tedavisi alabilmektedir.^​3​

MPox tedavisinde tecovirimatın etkinliğini değerlendiren en önemli çalışmalar arasında Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü (NIAID) tarafından yürütülen STOMP (MPox için Tecovirimat Çalışması) klinik denemesi yer alır. Bu çalışma, ciddi bağışıklık yetmezliği olan veya şiddetli MPox geliştirme riski yüksek olan hastalarda tecovirimatın potansiyel faydalarını araştırmaktadır. STOMP çalışmasının açık etiketli kolunda, immün yetmezliği olan ve şiddetli hastalık riski taşıyan tüm hastalar tecovirimat ile tedavi edilmektedir. Bu denemelerden elde edilen veriler, tecovirimatın MPox tedavisindeki yerini belirlemek için kritik öneme sahiptir.

Ekim 2022’de, ABD Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti Ulusal Biyomedikal Araştırma Enstitüsü tarafından başlatılan PALM007 çalışması, tecovirimatın Clade 1 MPox enfeksiyonundaki etkinliğini değerlendirmiştir. Bu randomize plasebo kontrollü çalışma, laboratuvar testi ile doğrulanmış MPox’u olan 597 hastayı içermektedir. Tecovirimat veya plasebo alan hastalar en az 14 gün boyunca hastaneye yatırılarak izlenmiştir. Çalışma, tecovirimatın MPox lezyonlarının süresini azaltmada beklenen etkiyi göstermediğini ortaya koymuştur. Bununla birlikte, genel mortalitenin %17 olarak rapor edilmesi, destekleyici bakımın önemini vurgulamaktadır.^​4​

Yan Etkiler ve Güvenlik Profili

Tecovirimat, genellikle iyi tolere edilen bir ilaçtır ve klinik çalışmalarda ciddi advers olaylar nadir görülmüştür. Yaygın yan etkiler arasında baş ağrısı, bulantı, karın ağrısı ve kusma yer alır. Tecovirimatın repaglinid gibi ilaçlarla birlikte kullanılması durumunda hipoglisemi riski artabileceği için, kan şekeri düzeylerinin dikkatle izlenmesi önerilir. İlacın uzun süreli güvenliği ve olası ilaç etkileşimleri hakkında daha fazla veri toplanması gerekmektedir.^​5​

Sonuç

Tecovirimat, ortopoksvirusların neden olduğu enfeksiyonların tedavisinde umut vadeden bir antiviral ajan olarak öne çıkmakta. Özellikle MPox salgını sırasında bu ilacın hastalık yönetiminde oynadığı rol; daha fazla klinik araştırma gerektiren bir konu olmakla birlikte mevcut veriler, tecovirimatın genel olarak güvenli ve iyi tolere edilen bir ilaç olduğunu göstermektedir. Etkinliği ve kullanım alanları hakkında kesin sonuçlara varmak için daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir.

Teşekkürler…

Kaynaklar