Gelecekte 2020’li yıllar, yaşanan COVID-19 Pandemisi, depremler, ekonomik krizler, siyasal ve politik skandallar derken herhalde kriz yılları olarak hatırlanacak. Ancak tüm bunların yanında küçük ama rahatsız edici bir felaket daha vardı. Yaz kış demeden amansız sivrisinek saldırıları. Üstelik alışageldiğimiz kahverengi Culex‘lerin yanında nispeten yeni bir tür olan siyah ve benekli Aedes saldırıları sanırım hepimizi canımızdan bezdirdi.

Skeeter Sendromu Nedir?

Özellikle kıyı kesimleri başta olmak üzere evlerde, balkon ve bahçelerde açık havayı zehreden nispeten yeni bir tür olan Aedes sivrisineklerin saldırısına maruz kaldık. Bir türlü görülmeyen ama vızıldayan açgözlü saldırgan sivrisinekler hortumunu (proboskis) uzatıp derileri deldi ve kanları hunharca emdi; ardında bıraktığı sıra dışı büyüklükteki papular ürtikeryel lezyonlar kaşınmaya başlayınca farkına vardık. Eğer sivrisinek sokması sonrası ciltte anormal büyüklükte şişlikler oluşuyor bazen ateş buna eşlik ediyor ama kaşıntı-kızarıklık dışında başka bulgu yoksa işte buna Skeeter Sendromu deniyor.^​1​

Normalde sivrisineklerin salgılarındaki bazı proteinlere karşı çoğu insanın derisinde basit bir alerjik reaksiyon gelişir; genelde bu durum lokal küçük bir şişlik ve kızarıklık ile sınırlı kalırken bazı insanlarda biraz abartılı bir reaksiyon olabilir. Bu kaşıntılı lezyonlar tek büyük bir kabartı olabileceği gibi birçok küçük kabartı olarak da görülebilir.

Skeeter Sendromu sivrisinek sokmasına bağlı abartılı alerjik reaksiyondur^​1​

Skeeter Sendromunun bilinen hayati riski ve klinik bir önemi olmadığı gibi spesifik bir tedavisi de yoktur. Çok rahatsızlık verirse topikal ya da oral antihistaminik ilaçlar kullanılabilir. Skeeter Sendromuna karşı tek çare sivrisinek sokmalarından korunmaktır.

Sivrisinek yaşam döngüsü

Sivrisinek sokmasından korunmak için de sivrisineğin yaşam döngüsünü, neden ve nasıl soktuğunu bilmek gerekiyor:  

Sivrisineğin yaşamında yaklaşık iki hafta kadar süren dört evre vardır: durgun suda geçen (i) yumurta, (ii) larva ve (iii) pupa evresi ve karada geçen (iv) erişkin evresi. Suda geçen evreler en kritik süreçtir; sivrisinek bu süreçleri yaşam alanımızın 50-100 metre yarıçapı bir alanda eski saksılar, lastikler teneke kutular, çukurlar vb toplanan her türlü durgun su birikintisinde geçirir.

Sonrasında erişkin hale gelen dişi sivrisinek yumurtalarını olgunlaştırabilmek için demire ihtiyaç duyar ve bu demir ihtiyacını memeli kanındaki Hemoglobin ve Transferrin proteinlerinden elde eder.^​​2​

Dişi sivrisinek proboskis denen evrimleşmiş ağız ve burun ortak hortumunun yapısında gelişmiş koku reseptörlerini kullanarak avlarının kokusunu karanlıkta bile bulabilir. Özellikle parfüm, ter asiti ve nefesteki karbondioksit kokuları sivrisineği çeker; bu şekilde sivrisinek cilde yaklaşır ve konar.

Sivrisinek proboskisi ile cildi delip kılcal kan damarlara ulaşır. Bu delme ve emme işlemi olağanüstü gelişmiş bir doğal biyomikroelektromekanik sistemdir.^​3​ Acil serviste damar yolu açarken kullandığımız kateter mantığı ile sivrisinek proboskisin sivri ucu ile cildi deler, sert kısmı geri çekerken burna benzer esnek kısım kılcal damarın içine yerleştirir. Bu da gösteriyorki sivrisinekler doğanın minik muazzam damaryolu açıcıları, canlı kateterlerdir ve damar bulmada hiç başarısız olmazlar. Delme ve emme işleminde ağız ve burun parçalarının ortak çalışması kan emeceği kişiyi seçmesinde o kişinin yaydığı kokunun önemli olduğunu göstermektedir. Sivrisinekler koklar, görür ve işitir; yaklaşık 50 metre öteden havadaki karbondioksit kokusunu alır, kokuyu takip eder 5-10 metre uzaktan insanı görebilir ve yaklaşır ve son 20-30 cm de ciltten yükselen termal ısı buharını ve kokuyu algılar. Artık geriye sadece cildi delip kanı emmek kalır.

Sonuçta artık sivrisinek soktuğunda “Bakın ne kadar kabardım!” demektense “Sanırım ben Skeeter Sendromu oldum” demek belki kaşıntınızı azaltmasa da havanızı artırabilir. Türkiye’de sivrisineklere bağlı Batı Nil, Zika vb. diğer hastalıkları ve yeni türdeki taşıyıcı sivrisinek cinslerini merak edenler başka bir yazımızda bu konuyu detaylı okuyabilirler.