Aspirin, hergün onlarca kez kullandığımız ve belki de en aşina olduğumuz ilaç. Aspirin tedavisi ile ilgili Mine’nin son derece kapsamlı bilgi yazısı ve Salisilat İntoksikasyonları ile ilgili Burak’ın hızla herşeyi tekrar edebileceğiniz harika akıl kartı 1000’den fazla kez sizler tarafından da okundu ve kullanılmaya devam ediyor. Bu iki yazıda da hemodiyaliz endikasyonlarından bahsedilmiş ve ortak bir liste yayınlanmıştı (Tablo 1). Bu liste her textbook’da göreceğiniz bizim acil tıp literatürümüzde yer alan, hepimizin bilmesi gereken liste aslında.
- Solunum ve ventilasyon desteği gerektiren salisilizm,
- Klinik bozulma veya yoğun destek ve alkalin diüreze rağmen iyileşme sağlanamaması,
- Alkali idrar elde etmedeki başarısızlık,
- Böbrek yetmezliği,
- Ciddi asit – baz bozukluğu,
- Bilinç değişikliği,
- Akut akciğer hasarı
Ancak bu listeye baktığımızda günlük kullanımda bizi zorlayan birçok belirsiz nokta ile karşılaşıyoruz. Klinik “bozulma” ne demek, böbrek yetmezliğinden kasıt nedir, asit-baz bozukluğu ne zaman “ciddi” olur gibi soruların yanıtı bu listelerde verilmiyor. Halbuki hasta başındayken ekstrakorporeal tedavi için bu soruların elimizde net kriterleri olmayınca nefroloji ekiplerini “motive” etmenin pek de kolay olmadığı aşikar. Aynı duyguları hissetmiş olacaklar ki, Juurlink ve arkadaşlarından oluşan Zehirlenmelerde Ekstrakorporeal Tedaviler (EXTRIP) Çalışma Grubu birçok zehirlenme için hazırlamış oldukları konsensus raporlarından birini de Salisilat Zehirlenmesinde Ekstrakorporeal Tedavi için hazırladılar ve yayınladılar. Bu raporu kanıta dayalı bir kılavuzdan ziyade bu işin ehli kişiler tarafından hazırlanmış ve kanıtın olmadığı noktalardaki açıkları kapatan bir öneri listesi olarak değerlendirmek lazım. Bu önerileri listesini aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:
- Salisilat düzeyi > 100 mg/dL
- Salisilat düzeyi > 90 mg/dL (böbrek yetmezliği varsa)
- Bilinçte bozulma
- Yeni gelişen, oksijen destek tedavisi gerektirecek düzeyde hipoksemi
Böbrek yetmezliği demek için aşağıdakilerden birinin olması yeterli:
- Tahmini GFR < 45 mL/dk per 1.73 m3
- Kreatinin (erişkinde) > 2 mg/dL, (yaşlı ya da düşük kas kütlesi olanlarda) > 1.5 mg/dL
- Oligüri/anüri > 6 saat
Her ne kadar bu verilen sayıların net bir kanıt altyapısı olmasa da EXTRIP Grubunun kapsamlı ve ehil yapısı bu kriterlerin göz önüne alınmasını ciddi biçimde destekliyor. Ayrıca “sabaha kadar izleyelim tekrar bakalım” diyen bir nefrolog ile hastanın neden hemen diyalize alınması gerektiği konusunda fikir birliğine varmaya yardımcı olacak elimizdeki en güncel ve ciddi tek kaynak olduğunu da unutmayalım.