COVID-19’un hayatımıza girişi hızlı oldu ama hayatımızdan çıkışı bu kadar hızlı olacak gibi görünmüyor. Hastalığa yakalanmak yetmiyormuş gibi hastalık sonrası devam ettiği tespit edilen semptomlar, sendromlar, hastalıklar herkesi endişelendiriyor. Bu hastalık sonrası kendini koşu bandı üzerinde hisseden sadece ben miyim bilmiyorum. Gidiyorum gidiyorum; ama hala aynı yerdeyim. COVID-19 ile alakalı her gün yeni bir şey (yeni semptom, kısa&uzun dönem yan etki vb) öğrendikçe bu duygu eskimeyecek sanırım.
Bugün sizlere COVID-19’dan önce çok da aklımıza gelmeyen, genelde endişeli genç kadınlarda gözlendiği, otonomik nedenlere bağlı geliştiği düşünülen bir hastalıktan Postural Ortostatik Taşikardi Sendromu (POTS)’ ndan bahsedeceğim.
İyi okumalar dilerim.

POTS

Normalde sağlıklı insanlarda ayağa kalktıktan sonra ortalama 500 cc kadar kan torakstan alt ekstremitelere ve mezenterik bölgeye doğru göç eder. Bu hareket sonrasında kan basıncında ve kardiyak dolumda geçici bir azalma gözlenir. Bu azalma baroreseptörleri uyarır ve kompansatuar sempatik aktivite devreye girerek kalp hızında artışa ve sistemik vazokonstrüksiyonun gelişmesine neden olur. Bunun sonucunda kalp hızında 10-20 atım/dk artış ile sistolik kan basıncında da minimal değişiklikler ve diyastolik kan basıncında da 5-10 mmHg artış gözlenebilir. Bu fizyolojik adaptasyon mekanizmasında bozukluk olursa ortostatik hipotansiyon, otonomik yetersizlik ya da POTS gözlenir.^​1​

İlk bakışta ortostatik hipotasiyon ile benzer gibi gözükse de POTS; sıklıkla terleme, titreme, aksiyete, egzersiz intoleransı, çarpıntı ve presenkop gibi ortostatik yetersizlik semptomları ile kendini gösteren bir otonomik bozukluktur. POTS, hasta ayağa kalktığında kalp hızında 30 atım/dk üzerinde bir artış ya da kalp hızının 120 atım/dk üzerine çıkış gözlenmesi olarak tanımlanır. Ortostatik hipotansiyon ise ayakta iken kan basıncının 10-20 mmHg’dan daha fazla düşmesidir.

COVID-19 POTS ilişkisi

Henüz emin olmamakla birlikte, COVID-19 sonrası POTS’a neden olabilecek patofizyolojik mekanizmalar:
– Genel olarak POTS’un viral enfeksiyon veya ameliyatlardan sonra gözlendiğini gösteren çalışmalar mevcut.^​2​
– Ateş, iştahsızlık, bulantı, aşırı gece terlemesi ve uzun süreli yatak istirahati, kan volümününün azalmasına ve kardiyak sempatik noradrenerjik sistemin aktivitesinin artması klinik belirtilerle beraber bir kısır döngünün oluşmasına neden olabilir. Bu durumu “Grinch kalbi” deniyormuş.
– İkinci olarak, ekstrakardiyak postganglionik nöronların enfekte olması mezenterik vazokonstriksiyonun bozulmasına neden olabilir.
– Üçüncü olarak, COVID-19 beyin sapına saldırarak ve medüller merkezlerin fonksiyonunu bozarak değiştirebilir, takotsubo kardiyopatisine benzer bir şekilde artan merkezi sempatik çıkışlara neden olabilir.^​3​
– Son olarak, otoimmünite. Hastalıkla mücadele sırasında, virüse karşı üretilen bazı antikorların çapraz reaksiyona girmesi, kalp atış hızını ve kan basıncını düzenleyen otonom sinir sistemine zarar vermesine bağlı olduğu düşünülüyor. Enfeksiyon sonrası POTS, COVID-19’a özgü birşey değildir. Lyme hastalığı ve Epstein Barr Virüs enfeksiyonu sonrasında da bildirilen vakalar mevcut. ^​4​
NOT: Elimizde yeterli bir çalışma olmadığı için COVID-19’un POTS’u diğer enfeksiyonlardan daha mı çok; yoksa daha mı az etkilediğini de bilmiyoruz.

Kimlerden şüphelenelim?

COVID-19 geçirdikten sonra iyileşen kişilerde aşağıdaki şikayetlerin gözlenmesi halinde POTS’u akla getirmeliyiz: 

• Düşük yoğunluktaki egzersizler sırasında taşikardisi gelişenler
• Geçmeyen aşırı yorgunluk hissi
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı ve kusma
• Beyinde karıncalanma hissi, odaklanmada zorlanma
• Bacaklarda güçsüzlük ve renk değişikliği

NOT: Uzun vadeli COVID-19’un olası etkilerini henüz bilmediğimiz için, şüphelendiğimiz kişilerde önce, yukarıda bahsettiğimiz belirtilerin diğer nedenlerini ekarte etmeliyiz.

Acaba ben de mi POTS’um?

2020 NİCE kılavuzu, dik durumdayken, baş dönmesi ve çarpıntı gibi kötüleşen semptomları olanlara, yatarak ve ayakta ölçülen kalp atış hızlarında artış gözlenenlere ileri tetkik öneriyor. Tanı için tilt testi ve transkraniyal doppler tercih edilir.
POTS hastaları için standart bir tedavi yok. Hiperadrenerjik form hariç, tedavide tuzlu su, kompresyon giysileri ve kademeli egzersiz programı uygulanması tüm POTS hastalarının rehabilitasyonunda önemli bir rol oynadığı gözlenmiş olsa da tedavinin bireyselleştirilmesi gerektiği öneriliyor.^​5​

Varlığından çok haberdar olmadığımızı bu durum ile alakalı vaka serilerindeki artışın POTS’u daha iyi anlamak için iyi bir fırsat olduğunu düşünüyorum.

Teşekkürler.