Triyaj

Sınıflandırmak, sıraya dizmek veya seçmek anlamına gelmekte. Hastaların, kazazedelerin veya yaralılarının durumlarının ciddiyetine göre kategorilendirilmesidir. Afetlerde hangi hastaya önce müdahale edileceğine ve hangisinin önce nakledileceğine, triyaj sistemleri kullanılarak ile karar verilmektedir.

Geçmişte yaşadığımız afet deneyimlerimiz ve bugün mücadele verdiğimiz Covid-19 pandemisi, doğru triyajın ne kadar önemli olduğunu hepimize gösterdi. Gelecekte de başka afetlerin olabileceğini varsayacak olursak, afetlerde hastane öncesi ve hastane triyajının önemli noktalarını belirtmek isterim.

İlk olarak askeri birlikler tarafından kullanılan triyaj; günümüzde sivil toplum örgütlerinin de sık kullanmaya başlaması ile afet yönetiminin vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Kullanımının her geçen gün yaygınlaşmasıyla birlikte literatürde tanımlanlanmış birçok triyaj sistemi bulunmaktadır.

En sık kullanılanları: START, JumpSTART, Homebush, Triage Sieve, PTT, CareFlight, Sacco Triyaj Metodu, Military Triage, İtalyan CESIRA, SAVE ve SORT olarak sayılabilir.

Etkin afet triyajı için triyaj kategorileri tanımlanmıştır.

Acil Bakı Kategorisi

Kırmızı renk kodu verilir. Yaşam beklentisi olan ve acil müdahale ihtiyacı olan hastalar bu gruba girer. Tedavi, stabilizasyon ve nakil imkanları bu hastalara öncelikli olarak yönlendirilmelidir. Ciddi travmalı (kafa, toraks, batın), bilinç kaybı, solunum sıkıntısı, kontrol edilemeyen kanaması, ampütasyonu, siyanozu ve hızlı-zayıf nabzı olan hastalar bu gruba dahil edilmektedir.

Ertelenmiş Bakı Kategorisi

Sarı renk kodu verilir. Bu kategorideki hastaların tıbbi müdahaleye ihtiyacı vardır. Bu müdahalenin çok gecikmesi bu hastaların anstabilleşmesine sebep olacaktır. Yani bu hastalar ‘Ağır ama Bekleyebilir’ hastalardır. Acil bakı kategorisinden kalan imkanlar bu kategorideki hastalara yönlendirilmelidir. Basit kırık ve yaralanmalar, açık kırıklar, kanaması kontrol edilebilir derin laserasyonlar, havayolu intakt kafa travmaları ve stabil abdominal yaralanmalar sıklıkla bu kategoriye dahil edilmektedir.

Minör Kategori

Yeşil renk kodu verilir. Bu kategoride uzun gecikmeleri tolere edebilecek hastalar bulunmakta. Yaralanmalar kendini sınırlamıştır. Hastaların vital parametreleri normal ve stabildir. Acil bakı ve ertelenmiş bakı kategorilerindeki hastalardan kalan imkanlar bu hastalara yönlendirilebilir. Eğer imkan yoksa hastalar tedavisiz gönderilebilir. Abrazyonlar, kontüzyonlar ve küçük laserasyonlar bu kategoride yer alır.

Beklentisiz/Ölü Kategorileri

Beklentisiz kategorisine gri renk kodu verilir. Bu hastaların yaşam beklentisi yoktur. Bu kategorideki hastaların maksimum müdahale ve kaynak ihtiyacı vardır ancak survileri çok düşüktür. Ciddi kafa, toraks ve batın travmalı hastalar bu kategoriye alınabilir.

Ölü kategorisine ise siyah renk kodu verilir.

Hastalar doğru kategoriye yerleştirilmelidir ve aralıklı değerlendirmeler ile kategoriler arasında geçişe imkan sağlanmalıdır. Etkin bir triyaj için en uygun triyaj sisteminin kullanılması önemlidir. Günümüzde en yaygın olarak kullanılan triyaj sistemi START ‘dır (Simple Triage and Rapid Treatment).

START triyaj algoritması; hastanın mobilite, solunum, dolaşım ve mental durum değerlendirmeleri ile hastayı kategorize eder.

Hastaların uygun triyajı yapıldıktan sonra nakillerinin sağlanması aşamasında hastaneler ile iletişim çok önemlidir. Yeterli kaynaklara sahip olmayan hastanelere yapılan nakiller mortalite ve morbiditeyi artıracaktır. Gereğinden fazla triyajın kötü sonuç ilişkisi literatürde bildirilmiştir^​1​.

HASTANE TRİYAJI

Kırmızı Bölge

Hayatı tehdit edici yaralanmalı hastalara müdahale edilen bölgedir. Ameliyathane ve yoğun bakım ünitelerine yakın yerde kurulmalıdır. Hastaların başında, acil müdahale ve girişim yapabilecek doktor ve yardımcı sağlık personeli bulunmalıdır. Bu alanda travma takımı etkili bir şekilde görev yapar.

Sarı Bölge

Bu bölgede değelendirilen hastalar ağır hastalardır ancak müdahalelerde biraz gecikmeleri hemodinamik olarak tolere edebilirler. Kırmızı bölgeden arta kalan travma takımı ve diğer branş hekimleri sarı bölgede görev yaparlar.

Yeşil Bölge

Yürüyebilen ve acil müdahale ihtiyacı olmayan hastalar bu bölgede değerlendirilebilirler. İlk değerlendirme/müdahale sonrasında hastalar başka merkezlere veya evlerine gönderilebilirler. Yeşil bölgede daha az deneyimli hekimler görevlendirilebilirler.

Gri Bölge

Yaşam beklentisi olmayan hastaların gözlendiği ve analjezilerinin yapıldığı bölgedir. Burada hemşire ve diğer yardımcı sağlık personeli görev yapar.

Siyah Bölge

Hastaneye ölü olarak gelmiş veya hastanede ölmüş hastalar bu bölgededir. Patologlar ve morg görevlileri bu bölgede görev alabilir.