Sodyum bikarbonat, acil servis ve kritik bakım şartlarında çeşitli asidoz durumlarında, asidozun kardiyovasküler yan etkilerini önlemek için sıklıkla kullanılmasının yanı sıra, toksikolojik dünyada önemli bir antidottur.
Sodyum bikarbonat ve Toksikolojide kullanımı:
- Hızlı sodyum kanal işlevini bozan ilaçlar için, hücre dışı sodyumu arttırıp kardiyak hücre membranları arasında elektrokimyasal gradienti arttırarak, TCA, beta bloker ve tip Ia ve Ic antiaritmiklerin indüklediği hızlı sodyum kanalı blokajını hafifletir.
- Beta blokerlerin indüklediği aritmilerde kullanılır.
- İlaç dağılımı ve ekskresyonunu düzenlemede kullanılır.
- Salisilat toksikasyonunda alkali ortam oluşturup salisilatın iyonize formda bulunup SSS’e geçmesini önler.
- Respiratuar alkaloz sonucu idrardan gerçekleşen bikarbonat kaybını yerine koyar.
- Siyanür, INH ve toksik alkol toksisitesinde hayatı tehdit eden derin asidozun hızlıca düzeltilmesinde kullanılır.
- Toksik alkol toksisitesinde formik asit gibi asitlerin oluşumunu azaltarak end organları korur.
- Metotraksatın üriner çözünürlüğünü arttırarak ilaç ilişkili rabdomiyolizi önler.
- Metforminin indüklediği ciddi metabolik asidozda kullanılır. – elektrolit bozukluğu, rebound metabolik alkaloz, bolus sonrası refleks vazodilatasyon için yakın takip.
- Salisilat ve fenobarbiton zehirlenmesinde idrar ile atılımı arttırmak için.
Uygulama :
Hızlı sodyum kanal blokajına ikincil gelişen kardiyotoksisite :
- Kardiyovasküler stabilite sağlanılana kadar, 5 dakikada bir 1-2 mmol/kg iv, veya, 2-3 vial (her biri 50 mL, %8.4 sodyum bikarbonat) verin.
- Stabilizasyonu takiben EKG (uzamış QRS ve ventriküler aritmi) ve kan gazı ölçümlerinin kılavuzluğunda ek dozlar gerekebilir.
- Ek doz = Erişkinde 1000 ml %5 dekstroz içerisinde 150 mEq sodyum bikarbonat eklenerek 250 ml/saat infüzyon.
- Uzamış bikarbonat infüzyonuna bağlı olarak sıvı yüklenmesi, hipokalemi, hipernatremi ve metabolik alkaloz gelişebilir. Kan gazı ölçümlerinde pH ile birlikte takip edilmeli.
- Doz tekrarı gerekirse >7.5-7.55’lik pH elde etmek için hastayı entübe edip hiperventile etmek sodyum bikarbonat bolus tekrarı veya infüzyonundan daha kolay güvenlidir (etkinliği şüpheli).
- TCA toksisitesinde hedefler : QRS < 100 ms, hemodinamik stabilite, Na ~ 150 mEq/L, pH ~ 7.5
TCA intoksikasyonu EKG bulgularına şuradan ulaşabilirsiniz.
TCA intoksikasyonu akıl kartlarına şuradan ulaşabilirsiniz.
Salisilatın SSS’e tekrar dağılımını önlemek için:
pH daima 7.4’ün üzerinde tutulmalıdır. Eğer hasta kritik bakım hastası ise ve ciddi metabolik asidozu varsa genellikle entübedir ve hiperventilasyon ile pH istenilen düzeye getirilebilir. Eğer değilse;
- 2 mol/kg sodyum bikarbonat iv bolus verin.
- Entübe edin, hiperventile edin ve VKG/AKG kontrolü yapın.
- Hemodiyaliz ile kesin tedavi alınana kadar serum alkalinizasyonu sağlayın.
Salisilat toksikasyonu olan hastalar genelde respiratuar alkalemide olduğundan pH’ları 7.50-7.55 civarında olacaktır. Bu hastalara sodyum bikarbonat vermekten çekinmeyin.
Salisilat zehirlenmesi olan tüm hastalarda AKG, böbrek fonksiyon testleri, serum elektrolitleri, serum glukoz, laktat, salisilat konsantrasyonu, idrar tetkiki (idrar pH) ve kadınlarda idrarda gebelik testi istenmelidir.
Üriner alkalinizasyon :
- Alkalinizasyon potasyumu düşüreceğinden önce hipokalemiyi düzeltin.
- 1- 2 mmol/kg sodyum bikarbonat iv bolus olarak verin.
- 850 ml %5 dekstroz içerisinde 150 mol sodyum bikarbonatı 250 ml/saat hızında başlayın.
- Normokalemiyi sağlamak için 20 mol KCl eklenebilir.
- Üriner pH hedefi >7.5 olmalıdır.
- 4 saatte bir serum bikarbonat ve potasyum düzeyini kontrol edin.
Dikkat edilmesi gereken potansiyel yan etkiler:
- Kardiyovasküler sistem : Sıvı yüklenmesi, akut pulmoner ödem.
- Solunum sistemi : Solunum depresyonu, hipoksi (kompansatuar solunumsal asidoza ikincil olarak).
- Metabolik sistem : Alkaloz, hipernatremi, hipokalemi, hiperosmolarite.
- Lokal : Damar dışına kaçarsa lokal doku inflamasyonu.
Kaynak :
Bir Yanıt
NaHCO3, aslında iyon tuzağı meknizmasını işletmek için kullanılır. Zayıf asitler (Örn: Salisilik asit, barbitüratlar) asit ortamda noniyonize haldedir ve SSS’e geçebilmektedir. Tedavi edebilmek için bu yapıdaki bir ilacı iyon tuzağına çekmek ve konsantrasyon gradientinden yararlanarak böbrek tubulunden pasif difüzyonla atabilmek lazım. O yüzden örneğin dokuda ph=6.8 ortamındaki noniyonik zayıf asit olan ilacı, plazma pH=7.5 yapılması ile iyonize olarak dokudan çıkışı sağlanır. İdrar ph=8 olacağı için de böbrekten süzülerek atılabilir. Yani, asitleri bazik veya bazları (Örn: Kinin) asidik kompartmana iyonize halde toplayan bu mekanizmaya iyon tuzağı mekanizması denir. Zayıf asitler için NaHCO3 ile, zayıf bazlar için ise amonyum klorur ile idrar ve plazmanın ph değerleri değiştirilerek ilacın atılımı sağlanır.
Kaleminize sağlık.