İlk olarak 2019’un sonlarında varlığından haberdar olduğumuz ve etkeni SARS-CoV-2 olan COVİD-19 tüm hızıyla şehirden şehire, insandan insana yayılmaya devam ediyor. Pandeminin başta sağlık ve ekonomi ilişkili etkileri olmak üzere global ölçekteki birçok olumsuz etkisi, onu; dünyanın en önemli gündemi haline getirmiş durumda.

Pandemi ile verdiğimiz savaşta kullanabileceğimiz önemli silahların başında mortaliteyi azaltan etkin bir tedavi yöntemi geliyor. Dünya yoğun ilgisini ve ciddi bütçeleri bu konuya ayırmış durumda. Tıbbi literatür her geçen gün yeni çalışmalarla zenginleşiyor. Üzerinde çok konuşulan ve FDA onayı almış olan Remdesivir’in yatan hastalarda iyileşme süresini kısalttığı gösterilmiş ancak mortaliteyi azalttığı gösterilmemiş. Maalesef şu ana kadar COVİD-19 mortalitesini azaltan bir ilaç bulunamamış. Bu durum, araştırmacıları; viral etki mekanizmaları ve sistem yanıtları üzerinden yeni hipotezler geliştirmeye itmiştir.

Host İmmün Yanıtı

Diffüz alveolar hasar, inflamatuar infiltratlar ve mikrovasküler tromboz, COVİD-19 patofizyolojisini domine eden pnömonik süreçlerdir^​1,2​. İnfluenza ve SARS’a bağlı ciddi viral pnömonilerde gelişen organ yetmezliğinde, host immün yanıtının önemli bir rol oynadığını biliyoruz^​3–6​. Organ yetmezliği gelişmiş şiddetli COVİD-19 vakalarında; CRP, ferritin, IL-1 ve IL-6 gibi inflamatuar belirteçlerin artabildiği de gösterilmiştir^​7,8​. Bu bilgiler ışığında birçok araştırmacı; inflamatuar yanıtı azaltarak, organ yetmezliğine giden süreci yavaşlatan veya tamamen ortadan kaldıran etkili bir tedavi bulma arayışına girmiş. Araştırılan bu tedavi modaliteleri arasında kortikosteroidler; herhalde üzerinde en çok tartışılanların başında gelmektedir^​9,10​.

Kortikosteroidler

Yayınlanmış COVİD-19 tedavi klavuzlarının birçoğu kortikostreoid kullanımının karşısında durmaktadır^​11​. Buna ek olarak hiç de azınsanmayacak sayıda yayın kortikostreoid kullanımının faydaları olabileceğini göstermektedir. Örneğin; Çin klavuzları ciddi vakalarda kortikostreoid önermektedir^​12​. Dünyanın birçok yerindeki klinik uygulamaların birbiri ile çelişmesinin sebebi ise yeterli sayıda kanıta dayalı bilgi olmamasıdır. Bu ay önraporu yayınlanmış olan bir çalışmaya kadar, COVİD-19 tedavisinde kortikostreoidlerin etkinliği ile alakalı geniş ölçekli randomize kontrollü çalışma bulunmamaktaydı.  

RECOVERY ÇALIŞMASI

Horby ve ark. ‘nın İngiltere’de gerçekleştirdiği çok merkezli (176 hastane) randomize kontrollü çalışmasında; COVİD-19 tedavisinde Deksametazonun 28 günlük mortaliteye katkısı araştırılmış. Çalışmaya  klinik olarak COVİD-19’dan şüphe edilmiş veya laboratuar konfirme COVİD-19 erişkin hastalar dahil edilmiş^​13​.  Her ne kadar hakem değerlendirme süreci tamamlanmamış ve bir önrapor olarak yayınlanmış olsa da çalışmanın sonuçları oldukça dikkat çekici.

Sonuçlar

Çalışmaya 6425 hasta dahil edilmiş ve bu hastalar 2 gruba randomize edilmiş:

• Standart Tedavi Grubu (n=4321): Standart tedavi
• Deksametazon Grubu (n=2104): Deksametazon 6 mg PO (1×1) + Standart tedavi

Hastalar randomizasyon esnasındaki solunum desteği ihtiyacına göre 3 gruba ayrılıp karşılaştırılmış:

• Solunum desteği almayan, O₂ desteği ihtiyacı olmayan hastalar (%24)
• Sadece O₂ desteği ihtiyacı olan hastalar (%60)
• Invaziv mekanik ventilatör (IMV) ihtiyacı olan hastalar (%16)

Bu özenle hazırlanmış randomize kontrollü çalışmanın sonuçlarına göre Deksametazon; solunum desteği ihtiyacı olan (O₂ veya IMV) COVİD-19 pnömonili hastalarda 28 günlük mortaliteyi anlamlı oranda azaltmıştır. Ancak solunum desteği ihtiyacı olmayan hastalarda bir fayda sağlamamıştır. Literatüre katkı sağlayacak başka geniş örneklemli randomize kontrollü çalışmalar yayınlanana kadar, Deksametazon’un COVİD-19 pnömonisi tedavisindeki yerini sağlamlaştırmış olduğunu söyleyebiliriz.

Kaynaklar