Bu yazımızda, Avrupa Resüsitasyon Konseyi’nin (ERC) yakın zamanda yayınlamış olduğu resüsitasyon kılavuzunun on birinci bölümünü oluşturan ‘’Education for resuscitation – Resüsitasyon eğitimi” kısmının bir özetini bulacaksınız. Yazının tam metnine buradan ulaşabilirsiniz, iyi okumalar.^​1​

Bu bölüm, kardiyak arrest sonrası hasta sağ kalımını iyileştirme amacı ile vatandaşlara ve sağlık çalışanlarına resüsitasyon bilgi, beceri ve tutumlarını öğretme ve öğrenme konusunda kanıta dayalı bir rehberlik sunar. Her yaştan öğrenicinin, temelden ileri yaşam desteğine kadar her düzeyde resüsitasyonu öğrenip öğretebileceği tüm ortamlarda eğitim ele alınmış olup, bu bölümün hedeflediği paydaşlar arasında ulusal ve/veya bölgesel sağlık sistemlerini yöneten (sağlık, eğitim, vb.) yetkililer yer alır.

Yazıda geçen terimlerden şahit/tanık (bystander) terimi olay anında orada bulunan ve yardım sağlayan kurtarıcıyı, ilk müdahale ekipleri (first responders) terimi ise bu konuda ek eğitim almış ve resüsitasyon durumunda destek için uyarılmış kişileri tanımlamak için kullanılmıştır. Sağlık çalışanları (Healthcare Professionals) terimi ise tahmin edileceği üzere herhangi bir sağlık sektöründe çalışmakta olanları tanımlamaktadır. Son olarak Temel Yaşam Desteği (TYD) (yaşam zincirini aktive etmek, göğüs kompresyonu, ventilasyon ve otomatik eksternal defibrilatör kullanımı) dışındaki herhangi bir resüsitasyon eğitimi genel olarak ileri yaşam desteği olarak tanımlanır.

Tıp Eğitimi İlkelerinin Resüsitasyona Uygulanması

ERC bilimsel temelli bir organizasyon olarak, kılavuzlarını mevcut tıbbi kanıtlara dayandırır, bu durum resüsitasyon eğitim kılavuzları için de geçerlidir. Utstein hayatta kalma formülü resüsitasyonda, eğitimcilerin “iyi performans için gereken beceri, bilgi ve tutumların kazanılması ve muhafaza edilmesiyle, sonuçlanma olasılığı yüksek olan öğrenme deneyimleri yaratmasını” gerektirir.  Bu amaca ulaşmak için ERC resüsitasyon eğitim kılavuzları dört bileşenden yararlanan bir çerçeve kullanır:

“4 I” (Idea, Inquiry, Implement, Impact)

• Fikir; eğitim teorileri ve nasıl öğrendiğimiz,

• Sorgulama; bahsedilen fikirlerden hem gelişen hem de bilgi veren araştırma,

• Uygulama; araştırmaya dayalı yaklaşımlar,

• Etki; hem öğrenme hem de klinik uygulama için bu eğitim yaklaşımlarının sonucu.

Farklı Hedef Grupları için Resüsitasyon Eğitimi

Başlangıçta kardiyopulmoner resüsitasyon (KPR), sağlık çalışanları, ilk yardım görevlileri, kurtarma kuruluşları gibi ilk müdahale ekiplerine öğretilmekteydi. Daha sonra, erken resüsitasyon girişimlerinin kardiyak arrest sonrası sağ kalımı arttırmada anahtar rolü olduğu hakkında kanıtlar ortaya çıktı. Bu durum KPR eğitiminin çocuklardan öğretmenlere, sıradan vatandaşlardan farklı görev tanımı olan sağlık çalışanlarına kadar daha geniş nüfus gruplarına yayılmasına yol açmıştır. Tüm vatandaşlar hayat kurtaracak temel becerileri sağlamayı öğrenmelidir.

Halktan Kurtarıcılar ve İlk Müdahale Ekipleri:

Sağlık çalışanı olmayanlar için resüsitasyon eğitiminin birincil hedefleri, hastane dışı kardiyak arrestlerde (HDKA) KPR oranlarını arttırmak, etkili TYD ve OED kullanımı ve acil sağlık hizmetlerinin zamanında uyarılmasını sağlamaktır.

Bu grupta KPR eğitim programının bir parçası olarak KPR yapma istekliliğinin arttırılması, HDKA sağ kalım oranlarında doğrudan bir etkiye sahip olabilir. Ayrıca, KPR eğitiminin önemli bir parçası kardiyak arrestin tanınması, acil sağlık sisteminin aktive edilmesi ve ERC kılavuzlarına uygun şekilde TYD sağlanmasıdır.

Resüsitasyon eğitimi sırasında kompresyon hızı, derinliği, serbest bırakma ve el pozisyonu hakkında geri bildirim veren cihazların kullanımı, hem bu grupta hem de sağlık profesyonellerinin eğitiminde yararlı olabilir (zayıf öneri, düşük kesinlikte kanıt). Bu tür cihazların yokluğunda, müzik veya metronomlar tonal rehberlik amacıyla kullanılabilir, ancak bunlar yalnızca kompresyon hızında iyileşme sağlarlar.

Yapılan çalışmalar incelendiğinde aralıklı öğrenmenin (daha uzun sürelerle ayrılmış eğitimler), toplu öğrenmeden (birbirine yakın zamanda verilen eğitimler) daha etkili olduğu saptanmıştır. Resüsitasyon eğitiminde aralıklı öğrenmenin daha fazla kullanılması önerisi, sağlık çalışanı olmayanların yanı sıra sağlık çalışanları için de geçerlidir. Bu grupta TYD tekrar eğitimi için optimum bir aralık önermek adına kanıtlar yetersizdir. TYD becerileri, ilk KPR eğitiminden sonra 3-12 ay içinde azalır, ancak kanıtlar, yapılan tekrar eğitimlerinin KPR becerilerini, kurtarıcının kendine güvenini ve KPR yapma isteğini geliştirdiğini göstermektedir.

ERC tarafından başlatılan ”ÇOCUKLAR HAYAT KURTARIR” programı, okullarda KPR eğitimi ile dünya çapında olabildiğince çok çocuğu hedeflemektedir. KPR yeterlikleri, anlama ve beceriyi gerçekleştirme konusundaki farklı yeteneklerinden dolayı okul öncesinden, üniversite düzeyine kadar öğrencilerin yaşına uygun şekilde uyarlanmalıdır. Öğretmenler, TYD eğitimi konusunda oldukça destekleyicidir, ancak çoğu zaman uygun içerik bilgisinden yoksundurlar. Zaten öğretim konusunda uzman olduklarından, sadece öğretecekleri resüsitasyon becerileri konusunu öğrenmeye ihtiyaçları vardır. Resüsitasyon öğretiminin öğretmenlerin eğitim müfredatına dahil edilmesi şiddetle tavsiye edilir. Okul çağı çocukları için hangi eğitim stratejisinin en etkili olduğuna dair hiçbir kanıt yoktur. Bu nedenle, KPR öğretme formatı yerel koşullara bağlı olarak değişecektir.

Bu grup için özet olarak:

• KPR uygulama istekliliğini arttırın,
• Yaşam zincirini pekiştirin,
• Resüsitasyonu geri bildirim cihazlarını kullanarak öğretin,
• Resüsitasyon eğitimini zaman içine dağıtın (aralıklı eğitim),
• Sık yeniden eğitimlerle resüsitasyon yetkinliklerini sürdürün.

Sağlık Çalışanları:

Sağlık çalışanları için, çalıştığı yerin KPR yeterlik gereksinimine bağlı olarak TYD’den İYD’e kadar her seviyede, pediatrik ve erişkin resüsitasyonunda yüksek kaliteli resüsitasyon eğitimi zorunludur.

Sağlık çalışanları için TYD eğitimi, temel olarak, sağlık çalışanı olmayanların resüsitasyon eğitiminden farklı değildir, ancak standart TYD eğitimine bazı özel durumların eklenmesi gerekir (ör. yenidoğan, COVID-19, vb.).

Akredite kursların hasta sonlanımını iyileştirmesi nedeniyle sağlık çalışanları için akredite yetişkin İYD eğitiminin sağlanması önerilmektedir.

Standart ileri yaşam desteği eğitimi için düşük kaliteli mankenler kabul edilebilir ve kullanımı önerilmektedir. Eğer programı sürdürmek için altyapı, eğitimli personel ve kaynaklar mevcutsa, yüksek kaliteli mankenler de resüsitasyon eğitimi için kullanılabilir.

Ekip ve liderlik eğitimi sağlık çalışanları için İYD eğitiminin bir parçası olarak verilmelidir.

Klinik travma bakımı ve tam ölçekli simülasyondan elde edilen dolaylı kanıtlar, sağlık çalışanı olmayanların eğitiminin aksine, sağlık çalışanlarının resüsitasyon eğitimi sırasında bilişsel yardımcı araçların (ör. kontrol listesi, akış şemaları, mnemonikler vb.) kullanılması gerektiğini göstermektedir.

Çok düşük kesinlik kanıtına dayanan zayıf bir ILCOR CoSTR önerisi, veriye dayalı, performans odaklı karşılıklı bilgi alışverişinin (debriefing) her resüsitasyondan sonra kurtarıcılar tarafından kullanılması gerektiğini göstermektedir. Bu nedenle, bu tür bilgilendirmenin, eğitim sırasında ve gerçek kardiyak arrest vakalarının resüsitasyonu sırasında uygulanacak bir öğretim hedefi olarak sağlık çalışanları için ileri yaşam desteği eğitimine entegre edilmesi gerektiğini önerilmektedir.

Bu grup için özet olarak:

• Tüm sağlık çalışanlarına yüksek kaliteli resüsitasyon öğretin (TYD-İYD, pediatrik- erişkin, özel durumlar vb.),
• Ekip ve liderlik eğitimini de içeren akredite kurslar sağlayın,
• Bilişsel yardımcı araçları kullanın,
• Debriefing kullanın.

Yüksek Kaliteli KPR Becerilerini Öğretmek

Resüsitasyon için teknik becerilerin öğretilmesi her seviye için çok önemlidir. Bununla birlikte, iletişim, ekip halinde ve farklı mesleklerle işbirliği, kritik durumun farkındalığı gibi insan faktörlerinin öğretilmesi de aynı derecede öneme sahiptir. Bu insan faktörlerinin öğrenilmesi yüksek kaliteli CPR ve iyi klinik uygulama elde etmek için önemlidir. Bu faktörlerin öğretilmesi, yaşamı tehdit eden bir durumda mağdurlara yardım etme istekliliğini artıracak, TYD’yi başlatarak yaşam zincirinin başlamasını iyileştirecek ve kişilere gerektiğinde resüsitasyon girişiminde bulunma konusunda güven verecektir.

TYD Eğitim Hedefleri:

Kurtarıcıdan bağımsız olarak (halktan kurtarıcı veya sağlık personeli), TYD eğitiminin etkili göğüs kompresyonlarını ve OED güvenli kullanımını öğretmesi gerekir. Pediatrik TYD’de ventilasyon becerileri göğüs kompresyonları ile birlikte öğretilmelidir. Araştırmalar, göğüs kompresyonlarının çocukluktan itibaren öğretilebileceğini göstermekte, ancak göğüs kompresyonlarının etkinliği kurtarıcının fiziksel yeteneklerine bağlı olduğundan çocuklara eğitim yaparken, bunun göz önüne alınması gerekmektedir.

KPR eğitimi sırasında geri bildirim cihazlarının kullanımının eğitim sırasında göğüs kompresyonlarının kalitesini iyileştirebileceğine dair kanıtlar mevcuttur, ancak hasta sonlanımında iyileşme sağlamamaktadır.

Kullanıcı odaklı tasarımları nedeniyle, çocuklar da dahil olmak üzere eğitimsiz kullanıcılar bile kullanma talimatlarını takip ederek OED’yi güvenli bir şekilde kullanabilir. Kurtarıcı güvenliği, OED eğitimi için kilit noktadır.

TYD kursları, katılımcılara resüsitasyonu başlatırken gereksiz gecikmelerden kaçınmak için yeterli bilgi sağlayan ve bilgi alan acil sağlık hizmetleri görevlisi ile etkili bir şekilde nasıl iletişim kuracaklarını öğretmeyi içermelidir.

İYD Eğitim Hedefleri:

Yukarıda belirtilen tüm TYD becerileri, İYD eğitiminin de ayrılmaz bir parçasıdır ve hedef hasta grubuna (ör. Yenidoğan, çocuklar, yetişkinler, travma) uyarlanmaları gerekir.

İleri yaşam desteği için spesifik öğrenme hedefleri, hava yolu yönetimi, manuel defibrilasyon, vasküler erişim, kritik hasta yönetimine yaklaşım, peri-arrest aritmilerin tedavisi ve resüsitasyon sonrası bakım gibi özel durumlar için gelişmiş resüsitasyon yaklaşımlarını içerir. Bu yeterliliklerin öğretilmesi, öğrenicinin mesleğine ve klinik görevlerine bağlı olarak daha fazla zaman veya çaba gerektirebilir, bu yüzden kişinin öğrenme ihtiyaçlarına ve önceki yetkinlik düzeylerine göre uyarlanması gerekir.

Teknoloji Destekli Resüsitasyon Eğitimi

KPR öğrenimi, akıllı telefon, tablet vb. cihazların uygulamalar ve sosyal medya kullanımı yanı sıra, geri bildirim cihazları kullanımı ile desteklenebilir. Bu öğrenme yöntemleri öğreticiden bağımsız olabilir. Bunlar akılda kalma oranını iyileştirirken, KPR’de yetkinlik değerlendirmesini de kolaylaştırır.

Sanal ve artırılmış gerçeklik, monitörleri simüle eden tablet uygulamaları gibi oyunlaştırılmış öğrenme yöntemleri, çoğu öğrenici için ilgi çekici olabilir. Sanal öğrenme ortamlarının, harmanlanmış öğrenme yaklaşımının bir parçası olarak kurs öncesi öğrenim için ya da KPR kurslarının tüm seviyelerinde yer ve zamandan bağımsız olarak kendi kendine öğrenme için kullanılması önerilir.

Resüsitasyonu Eğitiminde Simülasyon

Resüsitasyon eğitiminde hem yüksek kaliteli hem de düşük kaliteli simülasyon çeşitli öğrenciler için bağlamsal öğrenmeyi kolaylaştırır. Teknik ve teknik olmayan becerileri entegre eder, belirli öğrenici gruplarının şartlarını ve farklı uzmanlık düzeylerini göz önünde bulundurur. Bu nedenle simülasyon, kritik durumlarda insan faktörleriyle başa çıkmayı öğrenme fırsatı sağlar. İleri yaşam desteği simülasyonuna belirli ekip veya liderlik eğitimi dahil edilmelidir. Derinlemesine öğrenme, simüle edilmiş resüsitasyon sonrası karşılıklı görüş alışverişi aşamasında gerçekleşir.

Eğitimi İyileştirmek için Öğretici Gelişimi

Eğitimin birçok alanında, öğretici kalitesinin öğrenme üzerinde büyük bir etkisi vardır ve bu, sürekli öğretici gelişimi ve eğitimi ile iyileştirilebilir. Resüsitasyon eğitiminde bu etkilere dair kanıtlar çok azdır, bu nedenle öğretici gelişimi ile ilgili birçok öneri diğer alanlardan çıkarılmıştır. Öğretici gelişiminin üç yönü önemlidir: Uygun eğitmenlerin seçimi, ilk eğitmen eğitimi ve öğretim kalitelerinin sürdürülmesi ve düzenli olarak güncellenmesi.

Resüsitasyon Eğitiminin Hasta Sonlanımına Etkisi

Sağlık çalışanları için akredite İYD eğitimi ve akredite neonatal resüsitasyon eğitimi hasta sonlanımında iyileşme sağlar. Diğer yaşam destek kurslarının hasta sonlanımı üzerindeki etkisi daha az açıktır, ancak başka akredite yaşam desteği kursları önermek mantıklıdır. Hasta sonlanımı üzerindeki gerçek etkilerini ölçmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Eğitsel Araştırmaların Gelecekteki Yönü ve Araştırma Açığı

Resüsitasyon eğitiminde, KPR eğitiminin müdahale kalitesini (kompresyon oranı, derinlik vb.) ve hasta sonlanımını (spontan dolaşımın geri dönüşü, sağkalım vb. ) iyileştirip iyileştirmediğini gösteren yüksek kaliteli araştırma eksikliği vardır. Daha geniş tıp eğitimi literatüründen eğitim verimliliğini artırmaya yönelik başarılı stratejilerin resüsitasyon eğitimi için değerini araştırmak düşünülmelidir.

Bağlamsal ve kişiye özel KPR eğitimi, resüsitasyon yetkinliğinin azalmasını önleyebilir. Resüsitasyon kurslarının daha az genel olma ve öğrencinin bireysel ihtiyaçlarına daha fazla odaklanma potansiyeli vardır.

Gelecekteki araştırma alanları, resüsitasyon eğitmenlerine sağlanan optimal eğitim ve desteği araştırmak, kurtarıcıya duygusal ve psikolojik travmayı azaltmada eğitimin rolünü araştırmayı içerir.

Referanslar

1. 1.

   Greif R, Lockey A, Breckwoldt J, et al. European Resuscitation Council Guidelines 2021: Education for resuscitation. Resuscitation. Published online April 2021:388-407. doi:10.1016/j.resuscitation.2021.02.016