Kızamık; tanı konulması zor ve tanı konulduktan sonra uğraşması zor bir hastalık. Acilin karışıklığında atlanmaması gereken bir hastalık olarak her an karşımıza çıkabilir. 2012 yılından beri ülkemizde artış göstermesi DSÖ’nün 2015 için Avrupa Bölgesinin Kızamık Eliminasyon hedefinden saptığını göstermektedir. Kızamık vakalarının ABD’de artması üzerine CDC (Centers for Disease Control and Prevention) Kızamık ile ilgili 12 Şubatta bir yazı yayınladı. O yazının geniş bir özetiyle Türkiye’deki verilerin kısa bir karşılaştırmasını aktarmaya çalıştım. Yazının tamamına BURADAN ulaşabilirsiniz. İyi okumalar.

Klinik Özellikler

Kızamık akut viral solunum yolu hastalığıdır. Hastalık, ateş (40 derece), halsizlik, öksürük, boğaz akıntısı, konjonktivit ve makülopapüler döküntüyü takip eden patognomonik koplik lekeleri ile karekterizedir. Döküntüler maruziyetten 14 gün sonra görülür; bununla birlikte inkübasyon süresi 7 ile 21 gün arasında değişmektedir. Döküntü klasik olarak yüzden başlayıp gövdeye ve ekstremitelere yayılan makülopapüler özelliktedir. Hastalar döküntüler başladıktan 4 gün önce ve 4 gün sonra bulaşıcı olarak kabul edilirler. Dip not; Bazen immünsüprese kişilerde döküntüler oluşmaz.

CDC neden kızamıkla ilgili görüş yayınladı?

ABD’de yeniden hortlayan kızamık salgını nedeniyle. Kızamık ABD’de elimine edildiği 2000 yılından bu yana yıllık olgular kızamık aşısı olmayan insanlar arasında görülmüştür. 2004 yılında 37 iken 2014 yılında 644 gibi yüksek bir rakama ulaşmıştır.

Peki Türkiye’de durum ne?

2013 TUİK verilerine göre 2010 ve 2012 arasındaki Kızamık verileri tabloda verildi. Son yıllarda dış kaynaklı vaka artışı bildirilmekle birlikte bunun için net bir veri bildirilmemiştir.

 Komplikasyonlar

Kızamığın sık görülen komplikasyonları otitis media, bronkopnömoni, laringotrakeobronşit ve ishaldir. Hatta daha önce sağlıklı çocuklarda, kızamık hastaneye yatışı gerektiren ciddi hastalıklara neden olabilir. Her 1000 kızamık vakasının birinde kalıcı beyin hasarı ile sonuçlanan akut ensefalit gelişebilir. Her 1000 kızamık vakasının biri veya ikisi solunum ve nörolojik komplikasyonlardan dolayı ölebilir. Subakut sklerozan panensefalit (SSPE) nadir bir komplikasyondur ancak Kızamık bulaşmasından genellikle 7 ile 10 yıl sonra gelişen ölümcül dejenaratif bir SSS hastalığıdır, davranışsal ve entellektüel bozulmayla tanımlanır.

 Komplikasyonlar için Yüksek Riskli İnsanlar

• Bebekler ve çocuklar  <5 yaş
• Yetişkinler> 20 yaş
• Hamile kadınlar
• Lösemi ve HIV enfeksiyonu gibi immun sistemi yetersiz olan kişiler

 Bulaş

Kızamık en bulaşıcı hastalıklardan birisidir. Yakın temasta 10 hastadan 9 unda kızamık gelişecektir. Enfekte bir kişinin nefes, öksürük, hapşurmasıyla doğrudan temas veya damlacık yoluyla bulaşır. Kızamık virüsü yüzeylerde ve havada iki saate kadar bulaşıcılığını kaybetmez.

 Tanı ve Laboratuvar Testleri

Sağlık çalışanları, uluslararası seyahat öyküsü olan, döküntü ve ateşi olan hastalarda kızamık akla getirmelidir. 24 saat içinde hastalığın bildirimini yapmalıdır(Bildirimi zorunlu hastalık). Laboratuvar onayı tüm vakalar için gereklidir. Kızamık spesifik Ig-M antikoru ve gerçek zamanlı kızamık RNA’sı polimeraz zincir reaksiyon (RT-PCR), kızamık için en sık kullanılan laboratuvar testleridir. Sağlık çalışanları şüpheli kızamık olgusundan serum örneği ve boğaz sürüntüsü almalıdır. İdrar örneği de kızamık virüsü tanısında yardımcı olabilir.

 Bağışıklık Kanıtı

En az birini karşılayan kişilerin kızamığa karşı muhtemel immünitesi  vardır diyebiliriz.

• Uygun aşı olduğuna dair yazılı doküman

Bir veya daha fazla kızamık içeren aşının okul öncesi çocukların ilk doğum gününde veya hemen sonra ile yüksek risk taşımayan yetişkinlere uygulanmış olması.

İki doz kızamık içeren aşının okul çağı çocukları ile yüksek risk taşıyan üniversite öğrencileri, sağlık çalışanları ve uluslararası yolculuk yapan yetişkinlere uygulanmış olması.

• İmmünitenin laboratuvar tarafından kanıtlanması.
• Kızamığın olduğuna dair laboratuvar kanıtı.
• 1957 öncesi ABD’de doğmak

Sağlık çalışanları immünite kanıtı olarak yazılı belgeler olmadan, sözlü raporları kabul etmemelidir.

Aşılama

Kızamık, kızamık içeren aşıyla önlenebilir. KKK (kızamık, kızamıkçık, kabakulak) aşı kombinasyonu olarak uygulanır. Kızamık-kabakulak-kızamıkçık-suçiçeği (MMRV) aşısı 12 ay ile 12 yaşındaki çocuklar için kullanılabilir. Tek antijen kızamık aşısı mevcut değildir. KKK aşısı kızamık önlemede %93 oranında etkili, iki doz %97 oranında etklidir. 12 ay ve üzerinde hemen hemen herkes KKK aşının kızamık komponentine ilk dozda yanıt oluşturmasa bile ikinci dozda yanıt oluşturacaktır. Bu nedenle KKK ikinci doz primer aşı başarısızlığını gidermek için uygulanır.

Aşı Önerileri

Çocuklar

12-15 ay arasında ilk doz, 4-6 yaş arasında ikinci doz uygulaması veya ilk dozu takiben 28 gün sonra ikinci doz CDC tarafından önerilir.

Lise sonrası eğitim kurmundaki öğrenciler

Eğer immünite kanıtı yoksa ilk dozu takiben 28 gün sonra ikinci doz yapılır.

Yetişkinler

1957 sonrasında doğanlardan kızamık için immünite kanıtı yoksa tek doz aşı yapılır.

Uluslararası Seyehat Eden Kişiler

6 aydan büyük insanlar kızamığa karşı korunmalıdır. Uluslararası seyahata çıkmadan önce;

• 6-11 aylık bebekler tek doz KKK uygulanmalıdır.
• 12 aydan büyük çocuklar 2 doz aşı belgelerine sahip olmalıdır.
• 1957’den sonra doğmuş genç ve yetişkinlerin 2 doz aşı belgesine sahip olmalıdır.

Maruziyet sonrası profilaksi

Kızamık virüsüne maruz kalanlarda kızamığa karşı immünite kanıtı göstermezlerse maruziyet sonrası profilaksi uygulanmalıdır. İlk maruziyeti takiben 72 saat içinde KKK aşısı uygulanırsa veya 6 gün içinde Ig verilirse hastalığa karşı koruma sağlayabilir veya hastalığın klinik seyrini değiştirebilir. 72 saati geçse bile yeni gelişebilecek olan hastalık için aşılama yapılmalıdır. Maruziyet sonrası profilaksi alanlar inkübasyon periyodu süresince kızamık semptomları için izlenmelidir. Salgın kontrolü için 6 aylıktan küçük 12 aylıktan büyük çocuklar için tek doz aşılama yapılabilir. 12 aydan küçük çocuklar, kızamığa karşı bağışıklığı bilinmeyen gebeler, ciddi bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler Ig almalıdır. Kızamığa maruz kalmış tüm 12 aydan küçük çocuklara intramüsküler Ig verilmelidir. 72 saat içindeki maruziyetler için Ig yerine KKK aşısı verilebilir. Gebeler ve ciddi bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler KKK ile koruma sağlanamayabilir, her durumda Ig almalıdırlar.

Ig intramüsküler dozu 0.5 ml/kg (en yüksek doz 15 mL) ve Ig intravenöz dozu 400mg/kg

İzolasyon

Enfekte hasta döküntüler başladıktan sonra 4 gün boyunca izole edilmelidir. Odaya giren tüm sağlık personeli enfeksiyon kontrolü sağlamak için maske (N95 vb.) kullanmalıdır. Tıbbi, dini veya başka nedenlerle kızamık aşısı yapılmamış kişiler maruziyet sonrası profilaksi alamıyorsa salgının olduğu kurumda son görülen vakadan 21 gün sonraya kadar o kurumdan uzak tutulmalıdır.

Tedavi

Kızamık için spesifik antiviral tedavi yoktur. Tıbbi bakım destekleyici ve komplikasyonları yönetmek için gereklidir. En etkili tedavi yöntemi uygun yapılmış aşılamadır. Türkiye için Sağlık Bakanlığının yayınladığı güncel aşı takvimi (07.02.2014) BURADAN ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar

http://www.cdc.gov/measles/hcp/index.html

http://emergency.cdc.gov/coca/calls/2014/callinfo_070114.asp

http://www.tuik.gov.tr

http://www.sb.gov.tr/TR/belge/1-10232/kizamik-kizamikcik-ve-konjenital-kizamikcik-kks-surveya-.html