Primum non nocere “önce zarar verme” ilkesi ile dolaştığımız hastane koridorlarında sağlık çalışanları olarak kendimizi ne kadar koruyabiliyoruz?
Yaşadığımız bu pandemi döneminde olmazsa olmazlarımız olan kişisel koruyucu ekipmanlarımızdan (KKE) tıbbı maske ve solunum maskeleri ile alakalı bilgiler değişmektedir.
Hem bilgilerimizi tazelemek hem de güncel bilgilerimizi sizlerle paylaşmak istedim.

Keyifli okumalar dilerim

KKE’ın kullanım amacı kullananı ve etrafını korumaktır.

Hastaysak bulaştırmamak ya da hasta ile karşılaştığımız zaman enfekte olmamak için önce  ne ile karşı karşıya olduğumuzu bilmeli ekipmanlarımızı ona göre seçmeliyiz.

Özetle;

• COVID-19 esas olarak damlacık yolu ile bulaşmaktadır. Hasta bireylerin öksürme ve hapşırma sonrasında etrafa saçtıkları damlacıklara diğer bireylerin elleri ile temas etmesi sonrasında ellerin ağız, burun ve göz mukozasına götürülmesi ile de bulaş mümkündür.
• Acile gelen hastalarda tedavi aşamasında kullandığımız bazı tedavi yöntemleri, partiküllerin damlacık halinden aerosol hale dönüşmesine neden olur. Bu durum, bulaştırıcılığı teşvik eder.
  Nebül tedavisi, endotrakeal entübasyon, noninvaziv pozitif basınçlı ventilasyon, yüksek akış nazal kanül, kardiyopulmoner resüsitasyon, bronkoskopi, trakeostomi bu yöntemler arasında yer almaktadır.

Tıbbi Maskeler ve kullanım alanları

Cerrahi maske

Cerrahi maske gevşek takılan, burnu ve ağzı kapatan ve tek yönlü koruma özelliğine sahip maskedir.

• Maske kullananı değil, karşısındaki kişiyi korumak için tasarlanmıştır.
• Genelde ameliyat esnasında, hastayı hapşırma ve öksürme gibi kötü hallere karşı korumaya yardımcı olur.

Solunum  maskeleri

Solunum maskeleri yüze sıkı oturan ve sızdırmazlık özelliği cerrahi maskeye nazaran daha fazla olan maskelerdir.
Valfsiz olanları, hem hava girişini hem de çıkışını filtreyerek iki yönlü koruma sağlar.
Amaç maskeyi kullananı korumaktır.

N95, FFP3 ve FFP2

• Aslında benzer özelliklere sahip maskelerdir. İsimlerinin farklı olmasının nedeni maskeleri standardize eden merkezlerin farklı olmasıdır.
• Bu dönemde ismini en çok duyduğumuz maske tipi N95’dir. Maskenin standardizasyon işlemi Hastalık Kontrol Merkezi (CDC)’nin bir parçası olan NIOSH tarafından yapılmış bir Amerikan standardıdır.
• Avrupa standardizasyon komitesi FFP ve EN standartlarını kullanmaktadır.

Maskelerin 0.3 mikron veya daha büyük partikülleri filtreleme kapasiteleri; Maske standardıFiltreleme kapasitesi* FFP1 ve P1en az %80 FFP2 ve P2en az %94 N95en az %95 N99 ve FFP3 en az %99 P3  en az %99.95 N100 en az %99.97 *0.3mikron veya daha büyük partiküllerin %x’ini geçirmez.
Bu hesaba göre N95’e en yakın koruma sağlayan maske FFP2 demek yanlış olmaz sanırım.

• İsmini daha az duyduğumuz bir diğer maske tipi de KN95. 
  N95 ile aynı özelliklere sahiptir. Çin standardizasyonudur. Piyasada dağıtılan her KN95 maskenin niteliği aynı olmayabilir. Bunun için dikkatli olmalı ve maske kullanım aşamasında yüzdeki sızdırmazlığa ve düzgün oturma gibi ayrıntılara dikkat etmeliyiz.

Çin KN95, Avusturalya, Yeni Zelanda P2/AS/NZA, Kore 1.sınıf ve Japonya DS solunum maskeleri ABD NIOSH N95 ve Avrupa FFP2 solunum maskeleri ile eş değer kabul edilmektedir.

Valfli ve valfsiz maskeler

• Maskedeki valf sistemi verdiğimiz nefesin dışarı çıkmasına yardımcı olur. Böylece valfli maskeler, valfsizlere nazaran daha rahat nefes alıp vermemiz ve  maske içinde daha az nem birikmesine yardımcı olur.

Valf sistemi tek yönlü çalışır. Soluduğumuz havanın eksalasyonu esnasında valf açılır, sıcak hava ve nem dışarı çıkar. İnhalasyon esnasında dışarıdaki hava ile temas olmaz.

Yeniden hatırlatmakta fayda var; maske sadece kullanıcıyı korumak için tasarlanmıştır. Kullanıcı hasta ve solunum maskesi ile dolaşıyorsa etrafını da enfekte edebilir. Böyle bir maske kullanımı esnasında başkalarını enfekte etmemek için solunum maskesinin üzerine cerrahi maske takılması önerilmektedir.

Peki harfler ne anlama geliyor?
Bu harfler daha çok havadaki yağ partikülünin derecesinin önemli olduğu endüstriyel alanlarda çalışanları bilgilendirmek için yapılan bir standardizasyondur. Viral bir hastalık için bu derecelendirmenin önemi yoktur. 3 tip derecelendirme vardır. N,R ve P.
N = Yağa dayanıklı değil
R = Yağa karşı biraz dayanıklı
P = Yağ geçirmez

Maskeler bizi ne kadar koruyor ? 

Yakın tarihli bir makalede; koronavirüsün büyüklüğünün 0,06 ila 0,14 mikron arasında değişmekte olduğunu göstermektedir.

• Yukarıda bahsettiğim solunum maskelerinin standardizasyonu 0.3 mikron üzerinden yapılmaktadır. MPPS: Most Penetrating Particle Size (En çok nüfuz eden partikül boyutu) verim testi kullanılır. Filtre yüzeyi test koşullarında taranarak taranır ve tanecik sayıcılarının verilerine göre verimlilik yüzdeleri belirlenir.
• Tahmin edeceğiniz üzere 0.3 mikron üzeri partiküller hareket edebilir ve parçacık kendi boyutundan daha küçük boşluktan geçemez, filtre içinde hapsolur. 
  
• 0.3 mikrondan daha küçük parçacıkların bir özelliği de hareket özelliklerinin farklılığıdır. Brown hareketi olarak adlandırılan bir yöntem ile hareket ederler, diğer moleküller gibi serbestçe dolaşamaz, havadaki moleküller(azot, oksijen vb) ile etkileşime girerek düzensiz bir hareket özelliği kazanır.
• Hem hareket yeteneği farklı hem de boyutu en iyi denilen maskenin filtre boyutundan küçük olan virüs bula bula beni mi buldu diyebilirsiniz.
• Elimizdeki verilere göre şimdilik bu kadar karamsar olmaya gerek yok.
• Araştırmacılar hasta bakımında kullandığımız solunum maskelerinin koruyucu özellikte olduğunu şöyle açıklıyor; bahsedilen boyutların aslında daha büyük boyutlu damlacıkların içinde saklanması yani olası damlacık teması halinde virüsün maske filtresine takılacağını ya da damlacık formdan aeresolize hale dönüş olması durumunda da partikülin maske filtresine temas ettiği yerde kalıyor olması.

Yakın zamanda yapılan iki çalışmanın sonuçları da bu teoriyi destekler nitelikte.
3M’in yapmış olduğu çalışmada test ettikleri N95 solunum maskelerinin tamamı, 0.1 mikrondan daha küçük partiküllere karşı 95in üzerinde bir verimlilikle filtreleme işlemini yapmış. Örneğin grafiklendirilmiş hali aşağıdadır.

Edinburg Üniversitesi’ndeki araştırmacıların yaptıkları müthiş çalışma yüreklere su serper nitelikte.
Çalışmada, bir dizel jeneratör, partikül sayacı (0.007 mikrona kadar ölçüm yapabiliyor) ve gündemdeki maskeler.

Çalışmanın sonundaki verilere N95 ve benzer tipteki maskelerin hepsi %95 ortalama ile partikülleri filtrelemiş.

Teşekkürler

KAYNAKLAR
1) https://multimedia.3m.com/mws/media/1791500O/comparison-ffp2-kn95-n95-filtering-facepiece-respirator-classes-tb.pdf
2) https://smartairfilters.com/en/blog/do-pollution-masks-work/
3) https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/COVID-19_Rehberi.pdf?type=file
4) https://fastlifehacks.com/n95-vs-ffp/
5)https://reference.medscape.com/viewarticle/927574#vp_1
6)https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/respirators-strategy/index.html
7)https://multimedia.3m.com/mws/media/409903O/respiratory-protection-against-biohazards.pdf