Literatürde VİP hasta tanımı, daha çok afet planlamasında geçse de;  özellikle ülkemizde acil servislerde sık karşılaştığımız bir sorun olarak göze çarpmakta. O kadar yoğunluğunuzun arasında, çalan mobil telefonla bir anda acilin işleyişi değişebilir, elinizde olmayan kültürel ve bürokratik durumlardan ötürü sizin de dikkatiniz dağılabilir.

Ciottone Disaster Medicine(CDM) kitabının 2016 basımında VİP hasta bakımıyla alakalı özel bir bölüm yer almakta. Yazıyı hazırlarken özellikle o bölümden faydalandığımı belirtmek isterim.

CDM, VİP hastayı;  toplum tarafından tanındığını iddia eden, mali olarak güçlü, siyasi ya da bulunduğu konum açısından nüfuz alanı geniş kişiler olarak tanımlıyor. Ülkemizi baz alırsak tanımda geçen sıfatlara sahip olan ya da olduğunu iddia eden kişilerle acilde her gün karşılaşabileceğimiz ortaya çıkıyor.

Önce olaydan haberdar olduğunuzda yapılması gereken planları şematik olarak açıklıyor.

• Olay planlı mı plansız mı?
• Tıbbi bakım gereksinimi nedir? Beklentinin boyutu nedir?
• Hastane personelinin aktive edilme sırası ne şekilde olacak?
• Olası bir yatış durumunda güvenlik nasıl sağlanacak?
• Komuta merkezi kurulmasına gerek var mı? Kurulursa işlev ve sorumluluğu ne olacak?
• Ekip liderliğini kim yapacak?
• (Eğer gerek varsa)Basına bilgi servisi ne şekilde ve ne kadar yapılacak?
• Hasta bilgilerinin korunması nasıl sağlanacak?
• Emniyet teşkilatı ya da ilgili diğer devlet kurumları sürece nasıl dahil edilecek?
• Diğer hastaların aldığı hizmette zorunlu değişim olacak mı?

Amerika’da yüksek güvenlikli korunan birinin, her zaman bir travma ünitesine ulaşımının helikopterle 20 dakikalık mesafeden uzak olmamasına dikkat ediliyor. Aynı zamanda medikal durumlar için seyahat rotasındaki en teşekküllü hastane, olası durumlar için önceden hazır hale getiriliyor. Aslında durum ülkemiz için de benzer. Hepimizin şahit olduğu üzere; önemli bir siyasi, bir yere seyahat edecekken önceden hazırlıklar yapılır, afet şeması çizilir, olağanüstü bir durumda müdahale edecek doktorlardan, müdahale edilecek ameliyathane oda numarası ve yatacağı klinik oda numarasına kadar her şey bellidir. Ziyaret bitene kadar o odalar boş ve hazır tutulur. Müdahale için belirlenen doktorlar her an ulaşılabilecek durumda beklerler.

Hastanın acil servise girişinden itibaren; acilde bekletildiği ünite, bakımı yapacak personel, acilden ayrılması gerektiğinde eşlik etmesi gereken personel uygun bir şekilde belirlenmelidir. Acilden ayrılması gerektiğinde izlenecek güzergahın güvenliğinin sağlanması, eğer kullanılacaksa asansörün önceden hazır tutulmasına da dikkat edilmelidir. Varsa Hastane Olay Komuta Sistemi aktive edilmeli, VİP hasta eğer çok önemli bir şahıs ise(örneğin başbakan, bakan vb) gerekirse acil servise hasta alımı -kırmızı alan hastaları hariç- bir süre durdurulmalıdır. VİP hasta hizmeti sunulurken, diğer hastaların gereken bakımlarının ihmal edilmemesi adına, yetkin ve yeterli personel görevlendirmesi yapılmalıdır.

Kişinin önem durumuna göre, kapıda yığılan medya mensubunun sayısı değişir. Medyaya bilgi vermek, hasta yakınına bilgi vermekle eş değer değildir. Medya tarafından sorulan bütün sorulara yeterli ve sakin bir şekilde cevap verebilecek eğitime sahip bir doktor yetkilendirilmelidir. Hastane önünde medya için bir alan ayrılmalı, bilgi verecek doktor önceden medyaya ilan edilmeli, yetkili olmayan personelin ayaküstü bilgi vermemesi için gerekli tüm önlemler alınmalıdır.

Doktorlar için bir “VİP Sendromu” tanımlanmıştır. Hastanın gücü ve etkisi, doktorun objektifliğini ve serinkanlılığını etkileyebilir. Tepkiden çekinilmesinden ötürü;  anamnezin ve tanısal yöntemlerin kısıtlı tutulması, tanı atlamayı beraberinde getirebilir. O yüzden VİP de olsa hasta hastadır. Tanısı konup uygun tedavi başlandıktan sonra VİP tir. Doktor, bu gerçeği hem personele hem de VİP le ilişkili herkese hatırlatmalı ve süreci ona uygun bir şekilde yönetmelidir.

VİP hastanın yönetiminde eğer farklı branşlardan doktorlar yer alıyorsa burada da “şef sendromu” tanımlanmış. Hasta yönetiminde ekip liderliğini kimin yapması gerektiği hala tartışma konusu. Kitaba göre ise olması gereken; hastanın mevcut durumuyla alakalı en ilgili branş doktorun liderliği yapmasının uygun olacağı yönünde. Ülkemizde hepimiz benzer sahnelerle karşılaştık. Durumun genellikle böyle olmadığını, uzmanlık alanı olmamasına rağmen ilgisiz veya yetkisiz sırf konumlarından ötürü liderlik yapmaya çalıştığına ne yazık ki şahit olmuşuzdur.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• VİP durumda bir yazılı plan hazırlanmalıdır.
• Acil servisten başlayarak ilgili bütün branşlar önceden aktive edilmeli, olası bütün durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.
• Medya ile iletişim konusuna dikkat edilmelidir. En yetkin ve bilgili doktorların bilgi vermesine çalışılmalıdır.
• VİP hasta bakımının diğer hastalardan farklı olmaması gerekmektedir. Ne çok ilgi ne az tetkik!
• Sürecin başarılı yönetilmesi için bir lider seçilmelidir. Bu seçimde hastanın durumu ve liderin uzmanlık dalı ve derecesi göz önünde bulundurulmalıdır.

Herkesin kendini VİP saymadığı; VİP hasta durumunda, herkesin kendini yetkili kılmadığı günler dileğiyle…

Kaynaklar:

1. Strange R.E.: The VIP, with illness. Mil Med 1980; 45: pp. 473-475
2. Smith M.S., and Shesser R.F.: The emergency care of the VIP patient. N Engl J Med 1988; 319: pp. 1421-1423
3. Mariano E.C., and McLeod J.A.: Emergency care for the VIP patient. Intensive Care Medicine. New York: Springer, 2007.
4. The Joint Commission Environment of Care Standard EC.02.01.01 in 2014. Available at:http://www.jointcommission.org/standards_information/standards.aspx.
5. NurseZone.com. Nurses a heartbeat away from the president. Available at:http://www.nursezone.com/Stories/SpotlightOnNurses.asp?articleID=5067.
6. Clark A.A.: All the president’s medics. J Emerg Med 1992; 17: pp. 57-58
7. Luizzo A., Scaglione B.J., and Walsh M.: Aspects of hospital security: protecting the VIP. J Healthc Protect Manag 2011; 27: pp. 43
8. Nelsen V.: VIP protection and executive protection in hospitals. J Healthc Prot Manage 1989; 6: pp. 56-68
9. O’Leary D.S., and O’Leary M.R.: Care of the VIP patient. N Engl J Med 1989; 320: pp. 1016
10. Guzman J.A., Sasidhar M., and Stoller J.K.: Caring for VIPs: nine principles. Cleve Clin J Med 2011; 78: pp. 90-94
11. Beauchamp T.L., and Childress J.F.: Justice. In (eds): Principles of Biomedical Ethics, 5th ed. New York: Oxford University Press Inc, 2001. pp. 225-282
12. Hogan D.E., and Lairet J.: Triage. In Hogan D.E., and Burstein J.L. (eds): Disaster Medicine. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2002. pp. 10-15
13. Block A.J.: Beware of the VIP syndrome. (When status of a person affects medical care decisions) . Chest 1993; 104: pp. 989
14. Diekema D.S.: It’s wrong to treat VIPs better than other patients. ED Manag 2000; 12: pp. 92-93
15. Julie Bulson M.P.A., and Bulson T.: A systematic approach to very important person preparedness for a trauma center. J Trauma Nurs. 2012; 19: pp. 11-14

Editör: Yusuf Ali Altuncı