Metilen mavisi, ilaçların indüklediği semptomatik methemoglobinemi (göğüs ağrısı, nefes darlığı veya konfüzyon gibi hipoksi bulguları) veya MetHb düzeyleri>%20 olan asemptomatik hastalarda ilk seçenek tedavidir.
Methemoglobinemi
Özet
- Methemoglobinemi, kanda aşırı methemoglobin bulunması durumudur.
- Methemoglobinemi, ferröz (Fe++) hem iyonlarının ferrik (Fe+++) duruma oksitlendiği ve hemoglobinin O2 bağlayamamasına yol açan bir durumdur.
- Normal düzeyi <%1.5’dur.
Nedenler
- Konjenital
Sitokrom b5 redüktaz eksikliği
Hemoglobin M hastalığı
- Edinilmiş
Anilin boyaları
Benzen deriveleri
Klorokin
Dapson
Prilokain
Metoklopramid
Nitritler (nitrogliserin, NO, sodyum nitroprussid)
Sulfonamidler
Klinik Özellikler
- Siyanoz
- Azalmış oksijen dağıtımı semptom ve bulguları. Ör. göğüs ağrısı, nefes darlığı, bilinç değişikliği, end-organ hasarı.
- SpO2 %85-90 civarındadır.
- Kan numuneleri tipik olarak çikolata rengi tondadır.
- PaO2 normal sınırlardadır.
Tetkik
- Arter kan gazı ile konfirmasyon (oksimetre ile uyumlu +/- spesifik tahlil + maruziyet öyküsü)
- Yüksek “metHb”
Yönetim
Resüsitasyon
- Yüksek akım O2 (HFO2) (Mevcut hemoglobinin doygunluğunu sağlamak için)
Duruma özel tedavi
- Konjenital
– Sebep olan etkenlerden kaçınmak
- Sebep olan etkenlerin kesilmesi
- Metilen mavisi (1-2 mg/kg 5 dakika içerisinde) MetHb’in NADPH bağımlı yolak ile indirgenmesini kolaylaştırmak için yapay elektron alıcısı oluşturur. Şu durumlarda verilir:
– Semptomatik hasta
– Asemptomatik ve MetHb>%20, veya anemi veya iskemik kalp hastalığı gibi risk faktörleri varlığında MetHb >%10 ise.
- Uygun yanıt alınamadıysa 30-60 dakikada metilen mavisi tekrarlanır.
- Metilen mavisine alternatif :
– Askorbik asit (metilen mavisi kontrendikeyse, ör. G6PD eksikliği)
– Exchange transfüzyon
– Hiperbarik oksijen
- Destek tedavisi ve monitorizasyon
Metilen Mavisi ile sonuç alınamama nedenleri
Metilen mavisi ile MetHb düzeyleri düşmüyorsa aşağıdaki durumlar göz önünde buludurulmalıdır :
- Oksidan ajana devam eden masif maruziyet
- Sulfohemoglobinemi (ör. dapson, sulfonamidler)
- G6PD eksikliği
- Methemoglobin redüktaz eksikliği
- Hemoglobin anormallikleri
- Aşırı metilen mavisi verilmesi (yüksek dozlarda paradoksal etki)
Metilen Mavisi
Sınıf
Heterosiklik aromatik molekül
Etki mekanizması
- Hemoglobin üzerine iki zıt etki
- Düşük konsantrasyonda : metilen mavisi -> NADPH bağımlı olarak lökometilen mavisine indirgenme (methemoglobin redüktaz etkisiyle) -> methemoglobini indirger -> hemoglobin
- Yüksek konsantrasyonda : metilen mavisi -> indirgenmiş hemogobindeki ferröz demiri ferrik demire çevirir -> methemoglobin oluşur.
- Guanilat siklazı inhibe ederek (Guanilat siklaz, NO ve diğer mediatörler tarafından stimule edilir) C-GMP ve vasküler düz kas hücre gevşemesini azaltır.
- MAO inhibisyonu
Farmasötik
- %1
- Mavi
- Oda sıcaklığında muhafaza edilir.
Doz
Methemoglobinemi:
- 1-2 mg/kg IV 5 dakika içerisinde; takiben salin flaş, MetHb düzeyleri düşmüyorsa 30-60 dakikada bir tekrarlanır.
- MetHb yüksekliği günlerce sürüyorsa (ör. dapson toksisitesi) her 6-8 saatte bir doz tekrarlanır.
Vazopleji
- 1.5-2 mg/kg IV 30-60 dakikada.
Uygulama
- 1-2 mg/kg (%1’lik solüsyondan 0.1-0.2 ml/kg) yavaşça IV 5 dakika içerisinde; takiben salin flaş, MetHb düzeyleri düşmüyorsa 30-60 dakikada bir tekrarlanır.
- Genellikle ilk doz sonrası bir miktar klinik iyileşme görülür; eğer görülmüyor veya çok az ise, 30-60 dakika sonra doz tekrarlanabilir.
- Dapson ile zehirlenme gibi, methemoglobin oluşumunun günlerce devam edebileceği nadir durumlarda, birkaç gün süresince her 6-8 saatte bir doz tekrarı gerekebilir.
- Tüm tedaviler süresince MetHb düzeyleri istikrarlı bir düşüş kaydedilene kadar saatlik olarak ölçülmeli.
- Pediatrik doz = 1 mg/kg (ilk doz için)
- 1-2 mg/kg’lık tek doz, toksik şok durumunda ek olarak önerilir.
- Bir kere verildikten sonra pulse oksimetrenin göstereceği değerler güvenilir olmayacaktır.
- Paradoksik olarak methemoglobinemiye yol açacağından, 7 mg/kg dozu aşılmamalıdır. Ayrıca yüksek dozların hemolitik anemiye sebep olduğu bilinmektedir (veya G6PD eksikliği olanlarda daha düşük dozlar)
Endikasyonlar
- Methemoglobinemi
– Semptomatik
– Asemptomatik ve MetHb>%20, veya anemi veya iskemik kalp hastalığı gibi risk faktörleri varlığında MetHb >%10 ise.
- Kardiyopulmoner bypassı takiben vazoplejik şok
- Kritik hastalıklarda diğer muhtemel rolleri : hepatopulmoner sendrom, septik şok
- Diğer kullanım alanları içerisinde antimalaryal ajan olarak kullanımı, kanser tedavisi, ifosfamid nörotoksisitesi tedavisi, boyama amaçlı (ör. aspirasyon testi), priapizm bulunur.
Kontrendikasyonlar
- G6PD eksikliği (NADPH yokluğu metilen mavisinin çalışmasını engeller ve hemolize yol açabilir).
- Böbrek yetmezliği
- Methemoglobin redüktaz eksikliği
- Siyanür zehirlenmesine bağlı, nitritin indüklediği methemoglobinemi.
- Hipersensitivite
Yan etkiler
- SpO2 ile oksijen saturasyonu veya sürekli santral venöz saturasyonun monitorize edilememesi.
- Non-spesifik semptomlar : sersemlik, baş ağrısı, konfüzyon, göğüs ağrısı, nefes darlığı, bulantı, kusma.
- Lokal ağrı ve irritasyon
- Müköz membranların maviye boyanması siyanozu taklit edebilir.
- Hemoglobin üzerine direkt oksidatif etkiye bağlı paradoksal methemoglobinemi (tipik olarak >7 mg/kg çok yüksek dozlarda)
- G6PD eksikliğinde akut hemolitik anemi (tipik olarak >15 mg/kg dozlarında)
- Anaflaksi
- MAO inhibisyonu serotonin toksisitesi veya hipertansif kriz gelişmesine katkıda bulunabilir.
Kaynak :
- 1.Nickson C. Methylene Blue CCC. LITFL. Published April 2, 2019. Accessed July 31, 2020. litfl.com
63 Responses
Öncelikle elinize sağlık.bu güzel yazı için teşekkürler.
Bende bir katkıda bulunmak isterim oraya zaten yazmışsınız ama MAO inhibitörü kullanan hastalarda da tıpkı G6PD eksikliğinde olduğu gibi metilen mavisi doğru tercih değildir. Askorbik Asit tercih edilmektedir.