Covid-19 pandemisinde akciğer ultrasonografisi ile çalışmalar diğer konularda olduğu gibi hızla çoğaldı ve artmaya devam edecek. Daha enfeksiyonu yeni yeni anlıyorken elbette POCUS konusunda da farklı düşünceler var, bu durum bulgulardan ziyade ne zaman sonografik görüntüleme yapılacağı ile ilgili elbette. Hasta triajında dahi kullanılmasından tutun da kritik ve tanısı net olmayan hastalarda kullanılmasına kadar bu yelpaze değişmektedir ^​1,2​. Özellikle bu dönemde neredeyse her hekimin pandemiye bakışı farklı olduğu için bu durumun da ilerleyen dönemde daha da netleşeceğini düşünüyorum. Bu yazımızda ise özellikle Covid-19 düşünülen hastalarda akciğer US’de skorlama sistemlerinden bahsedeceğiz. Konu ile ilgili olarak hem İtalyan^​3​ bir ekip hem de Avustralyalı^​4​ bir ekip benzer skorlama önermekteler. İkinci ekibin önerileri daha net olduğu için yazımıza bu ekiple devam edeceğiz. Yazının sonunda da ACEP’in cihaz temizliği ve dezenfeksiyonu ile ilgili öneriler mevcut.

CLUE protocol: COVID-19 Lung Ultrasound in Emergency protocol.

Her iki akciğerde 12 alanın taranmasını içeren bir protokol. Sağ ve sol taraflarda, ön yüzde 2 şer, yanlarda 2 şer ve arka yüzde 2 şer tane alandan oluşmaktadır. Bulguların çoğunluğu posteriorda olduğu için toraks arka yüzü taramanın önemli olduğu belirtiliyor. Güvenli tarama için arka, yan ve hatta toraks ön yüzün hastanın arkasından taranması öneriliyor. Hasta supin pozisyonda ise arka yüzün posterior aksiller çizgiden taranması gerekiyor.

Sonografik Bulgular

COVID-19 pnömonisinde görülen bulgular şu şekildedir,

• B çizgisinde artış (ayrı veya birlikte, multifokal ve genellikle bilateral),
• Plevral çizgide düzensizlikler ile birlikte plevral kalınlaşma,
• Subplevral küçük konsolidasyonlar (<1 cm) veya nadir hava bronkogramlarının olduğu daha büyük konsolidasyonlar (> 1 cm),
• Plevral efüzyon nadir görülür.

CLUE protokol, US bulguları ve hastanın kliniğinde önemli olan oksijen ihtiyacını birleştirerek hastanın taburculuk kararını belirlemeyi amaçlamaktadır.

Yukarıda bahsi geçen her akciğer alanı 0’dan 3’e kadar puanlanmaktadır. On iki akciğer alanından elde edilen toplam puan ise hastalığın şiddetini belirlemektedir. Normal akciğer skoru 0, hafif bulgular 1-5, orta bulgular >5-15, şiddetli bulgular >15 puan olarak belirtilmektedir.

COVID-19 Ultrason Yaklaşımı ve Önlemleri

• Kişisel koruyucu ekipman ve çift eldiven giyin.
• Sadece gerektiğinde ultrason yapın & tercihen klinik muayene ile birlikte.
• Mobil US cihazı (tüm cihazı kaplayın) veya portable US cihazı (transparan örtü ve probu kaplayın).
• Küçük tek kullanımlık jel kullanın.
• Hastanın yüzünün tersi yönünde durun (mümkünse).
• Toraks bilateral arka yüzü, sonra yan ve en son ön yüzü tarayın.
• Klavye kullanımını en aza indirmek için video klip alın.
• Tarama sonrası, prob kılıfını, transparan örtüyü ve giydiğiniz dış eldiveni çıkarın.
• İç eldiveniniz ile makinenin tamamını silin.
• Kişisel koruyucu ekipmanınızı çıkarın, yeni eldiven giyin ve tüm makineyi tekrar silin.

COVID-19’a Yönelik ACEP Kılavuzu: Ultrason Cihazı ve Prob Temizliği ^​5​

1. Şüpheli hasta odasına girmeden önce cihaz üzerindeki gerekli olmayan tüm ekipmanları çıkarın.
2. Hastalar arası kullanımda, tüm jel ve debris artıklarını temizleyin. Daha sonra EPA’nın^​6​ önermiş olduğu dezenfektanlardan birini kullanın. Temizleme sürecinde çift eldiven tekniğinin avantajları vardır.
3. Klinisyenin dokunmuş olduğu tüm yüzeylerin (kablo, klavye vs) EPA’nın önermiş olduğu dezenfektanlardan biriyle temizlenmesi önerilmektedir.
4. Aerosol içeren ve yüksek riskli işlemlerde, mümkünse probun ve makinenin kaplanması/giydirilmesi ve her hastadan sonra düşük doz dezenfeksiyon ile temizlenmesi.
5. Mobil cihazların komple (ekran ve prob) kaplanması ve her işlemden sonra düşük doz dezenfektanla temizlenmesi önerilir.
6. Farklı ürün penceresi nedeniyle, kurumlar dezenfeksiyon maddeleri için kendi enfeksiyon kontrol komiteleri ile görüşebilirler. Eğer ticari ürünlerin temininde sorun varsa seçenekler arasında sabun ve su, seyreltilmiş çamaşır suyu ve amonyum klorür türevleri yer alabilir.

Kaynaklar