COVID-19’un oral tedavi ve aşılama yöntemleri halen tartışmalara açık iken yeni bir viral salgın ile karşı karşıya kaldık: Monkeypox-Maymun Çiçeği

Daha önce sizlerle bu sayfalarda COVID-19 tedavisini konuşurken bir anda başka bir hastalığı yazmaya başladık. Monkeypox, maymun çiçeği virüsü ile enfeksiyonun neden olduğu nadir bir hastalıktır. Monkeypox virüsü, çiçek hastalığına neden olan virüs olan variola virüsü ile aynı virüs ailesinin bir parçasıdır. Monkeypox semptomları çiçek hastalığı semptomlarına benzer, ancak daha hafiftir ve maymun çiçeği nadiren ölümcüldür. Monkeypox su çiçeği ile ilgili değildir.

Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonları için özel bir tedavi yoktur. Bununla birlikte, maymun çiçeği ve çiçek hastalığı virüsleri genetik olarak benzerdir; bu, çiçek hastalığına karşı koruma sağlamak için geliştirilen antiviral ilaçların ve aşıların, maymun çiçeği virüsü enfeksiyonlarını önlemek ve tedavi etmek için kullanılabileceği anlamına gelebilir.

Daha önce acilci.net farkıyla maymun çiçeği hastalığını tanıtmak amaçlı okurlarımıza ilk yazılardan birini paylaşan Prof. Dr. Haldun AKOĞLU hocamızın ilgili yazısına buradan ulaşabilirsinz. Bu yazımızda ise maymun çiçeği hastalığı aşı yönetimi için güncel çeşitli kaynaklardan elde ettiğimiz bilgileri sizlerle paylaşmak istedik.

Aşılamaya genel bakış

Maymun çiçeği için küresel salgın yanıtının amacı, salgını kontrol etmek ve hastalığın ileriye doğru yayılmasını önlemek için halk sağlığı önlemlerini etkin bir şekilde kullanmaktır. Aşıların makul kullanımı bu yanıtı destekleyebilir. Çiçek hastalığı ve maymun çiçeği aşıları üzerine Stratejik Danışma Grubu (SAGE) Ad-hoc Çalışma Grubu’nun tavsiyesi ve desteğiyle geliştirilen geçici kılavuz, maymun çiçeği için aşılar ve bağışıklama konusunda ilk DSÖ tavsiyelerini sunmaktadır. (Kaynak-1)

Öncelikle şunu belirtelim ki Maymun çiçeği için şu anda toplu aşılama gerekli değildir ve önerilmemektedir. Monkeypox’u önlemek için aşı stratejilerini kısaca şöyle belirtelim:

• Vakaların temaslıları için, hastalığın başlamasını önlemek için ideal olarak ilk maruziyetten sonraki dört gün içinde, uygun bir ikinci veya üçüncü nesil aşı ile temas sonrası profilaksi (PEP) önerilir.
• Maruziyet öncesi profilaksi (PrEP), risk altındaki sağlık çalışanları, ortopoksvirüslerle çalışan laboratuvar personeli, maymun çiçeği için teşhis testleri yapan klinik laboratuvar personeli ve ulusal politikaya göre risk altında olabilecek diğer kişiler için önerilir.
• Salgın Müdahalesi Monkeypox Aşısı Maruziyet Sonrası Profilaksi (PEP)++: Belirli risk faktörlerine sahip kişilerin yakın zamanda maymun çiçeğine maruz kalmış olma olasılığı daha yüksektir. PEP++ yaklaşımı, onaylanmış maymun çiçeği olan birine maruziyeti belgelenmemiş olsa bile, bu kişilere temas sonrası profilaksi için ulaşmayı amaçlar.
• Aşılama programları, kapsamlı sürveyans ve temas takibi ile desteklenmeli ve ideal olarak standart protokoller ve veri toplama araçlarıyla işbirlikçi aşı etkinliği çalışmaları bağlamında güçlü bir bilgilendirme kampanyası, sağlam farmakovijilans ile birlikte desteklenmelidir.
• Çiçek hastalığı veya maymun hastalığı aşılarının kullanımına ilişkin kararlar, vaka bazında risklerin ve faydaların tam bir değerlendirmesine dayanmalıdır.

Maymun Çiçeği aşısı

Çiçek hastalığına karşı aşılamanın, maymun çiçek hastalığını önlemede yaklaşık yüzde 85 oranında etkili olduğu birkaç gözlemsel çalışmayla kanıtlanmıştır. Bu nedenle, öncesinde çiçek aşısı olanlar hastalığı daha hafif geçirebilirler ya da hastalıktan korunabilirler. Çiçek hastalığına karşı önceden aşı yapıldığının göstergesi olarak ön kol üst kısmındaki aşı izi kabul edilebilir. Bugün artık, çiçek aşıları klinik kullanıma sunulmuş durumda değildir. Modifiye edilmiş atenüe aşı virüsüne (Ankara suşu) dayalı yeni bir aşı, 2019’da maymun çiçeğinin önlenmesi amacı ile ABD Gıda ve İlaç Ajansı (FDA) ve Avrupa İlaç Ajansından (EMA) kullanım onayı almıştır. (Kaynak-2)

JYNNEOS

• JYNNEOS, insan hücrelerinde etkin bir şekilde çoğalmayan canlı bir virüs içerir.
• Dört hafta arayla iki subkutan enjeksiyon olarak uygulanır.
• Bağışıklık tepkisi, maksimum gelişme için ikinci dozdan sonra 2 hafta sürer.
• 18 yaş ve üzeri kişilerde çiçek hastalığı veya maymun hastalığının önlenmesinde kullanılmak üzere FDA tarafından lisanslanmıştır. 
• JYNNEOS’un maymun çiçeğine karşı etkinliği, hayvan çalışmaları ile desteklenmektedir.
• Olumsuz reaksiyonlar, ağrı, şişme ve kızarıklık gibi enjeksiyon bölgesi reaksiyonlarını içerir.
• Aşının herhangi bir bileşenine (gentamisin, siprofloksasin, yumurta proteini) şiddetli alerjisi olan kişiler bu aşıyı almamalıdır.
• HIV ve atopik dermatiti olan kişilere uygulama için güvenlidir.
• Hamile veya emziren kişilerde veri bulunmamakla birlikte, hayvan verileri üremeye zarar verdiğine dair kanıt göstermemektedir; Hamilelik ve emzirme kontrendikasyon değildir.

3 Kasım 2021’de, Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi (ACIP), ortopoks virüslerine maruz kalma riski taşıyan belirli kişiler için ACAM2000’e alternatif olarak JYNNEOS ön maruziyet profilaksisini önermek için oy kullanmış.

ACAM2000

• ACAM2000 , replikasyon yetkinliği olan canlı bir  Vaccinia virüsü aşısıdır.
• Çatallı bir iğne ile çoklu delme tekniği ile bir perkütan doz olarak uygulanır.
• Bağışıklık tepkisi maksimum gelişme için 4 hafta sürer.
• Başarılı bir aşılamanın ardından, aşılama yerinde bir lezyon (“alma” olarak bilinir) gelişir; lezyonun iyileşmesi 6 hafta veya daha fazla sürebilir.
• Çiçek hastalığına karşı kullanım için FDA tarafından lisanslanmıştır.
• ACAM2000’in etkinliği, insan klinik deneyleri ve hayvan çalışmaları ile desteklenmektedir.
• Mevcut salgından PEP veya PrEP için ACAM2000’in etkinliği hakkında veri yoktur.
• Olumsuz reaksiyonlar arasında enjeksiyon bölgesinde ağrı, şişme ve kızarıklık yer alır; ateş; döküntü; lenf düğümü şişmesi; ve yanlışlıkla aşılamadan kaynaklanan komplikasyonlardır.
• Aşının herhangi bir bileşenine şiddetli alerjisi olan kişiler bunu almamalıdır. Ayrıca bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflamış kişilere bu aşı uygulanmamalıdır.
• ACAM2000, aşağıdaki koşullara sahip kişilere verilmemelidir:
  • Kalp hastalığı
  • Topikal steroidlerle tedavi edilen göz hastalığı
  • Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullananlar ve HIV ile yaşayan kişiler (bağışıklık durumundan bağımsız olarak) dahil olmak üzere doğuştan veya edinilmiş bağışıklık yetersizliği bozuklukları
  • Atopik dermatit/egzama ve atopik dermatit/egzama veya diğer akut veya eksfolyatif cilt rahatsızlıkları öyküsü olan kişiler
  • 12 aydan küçük bebekler
  • Gebelik

Aşı bilgileri (JYNNEOS ve ACAM2000)

• JYNNEOS aşısı, aşağıdaki kişiler için kullanılmak üzere yargı bölgelerine tahsis edilmektedir:
  • Vaka incelemesi, temaslı takibi ve riske maruz kalma değerlendirmeleri yoluyla halk sağlığı tarafından belirlenen bilinen temaslılar
• Aşağıdaki kriterleri karşılayabilecek varsayılan kişiler:
  • Son 14 gün içinde bir cinsel partnere maymun çiçeği teşhisi konduğunu bilin
  • Bilinen maymun çiçeği olan bir yargı bölgesinde son 14 gün içinde birden fazla cinsel partneriniz olduysa
• JYNNEOS dozları, ACAM2000 ile ciddi advers olaylar veya maymun çiçeği hastalığından kaynaklanan ciddi hastalık (HIV veya diğer bağışıklığı baskılayan koşullara sahip kişiler gibi) açısından risk altında olan kişiler için önceliklendirilmelidir.

Tüm bu bilgiler son dönemde yayınlanan kılavuzlar eşliğinde tekrar tekrar dikkate alınmalı ve güncellenmelidir.

Kılavuzlar

• Monkeypox. Centers for Disease Control and Prevention
• Monkeypox: Guidance. UK Health Security Agency
• MAYMUN ÇİÇEĞİ (MONKEYPOX) Rehberi– Türkiye Sağlık Bakanlığı